Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Birleşen Milletler Guramasy iňlisçe United Nations rusça Организация Объединенных Наций Türkçe Birleşmiş Milletler Parah
Birleşen Milletler Guramasy
Birleşen Milletler Guramasy (iňlisçe – United Nations, rusça – Организация Объединенных Наций, Türkçe: Birleşmiş Milletler ) Parahatçylygy goldamak hem-de ýurtlar arasynda parahatçylykly hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin, özygtyýarly döwletleriň meýletin birleşmegi esasynda döredilen halkara gurama. Ilkinji gezek şeýle guramany döretmek meselesi 1943-nji ýylyň oktýabrynda Moskwada, soň 1944-nji ýylda Dumwarton-Oksda (ABŞ-da) SSSR-iň, ABŞ-nyň we Beýik Britaniýanyň wekilleriniň maslahatynda çözüldi. 1945-nji ýylyň fewralynda üç beýik döwletiň Ýalta (Krym) konferensiýasynda şeýle halkara guramany döretmek meselesi gütarnykly çözüldi. Bu gurama 1945 ýylyň 25-nji aprelda San-Fransiskoda (ABŞ-da) geçirilen konferensiýada döredildi. 26-njy iýunda 50 ýurduň wekilleri biragyzdan BMG-niň Düzgünnamasyny kabul etdiler. Düzgünnama 24-nji oktýabrda güýje girdi. Şondan bäri 24-nji oktýabr BMG-niň Güni hökmünde bellenip geçilýär. BMG-niň ştab-kwartirasynyň ýerleşýän ýeri Nýu-Ýork, onuň Ýewropadaky merkezi Ženewa şäheridir. BMG-niň maksady, onuň öz Düzgünnamasynda ýazylyşy ýaly “parahatçylyga salynýan howpuň öňüni almak hem-de ýok etmek we agressiýa aktlaryny ýatyrmak üçin” toparlaýyn çäreler görmek bilen, parahatçylygy hem-de howpsuzlygy gorap saklamakda, milletleriň arasynda dostlukly gatnaşyklary ýola goýmakdan, ykdysady, sosial, medeni hem-de gumanitar häsiýetdäki halkara meselelerini çözmekde hyzmatdaşlygy amala aşyrmakdan, adamyň hukuklaryny we azatlygyny hormatlamagy ösdürmekden ybaratdyr. Uzak ýyllaryň dowamynda BMG halkara çökgünlikleriň öňüniň alynmagynda we uzaga çeken dawalaryň parahatçylyk ýoly bilen çözülmeginde uly rol oýnady. Ol dawalaryň öňüniň alynmagy, parahatçylygyň saklanmagy we ynsanperwer kömekleriň berilmegi ýaly meselelerde toplumlaýyn çäreleri amala aşyrdy. Meseleler çözülende, BMG-niň hemme agzalary deň hukuklydyr. Bu gurama döwletleriň içerki işlerine gatyşmazlyk esasynda iş alyp barýar. Ilki başda BMG-niň agzalary 51 döwletde, 1972 ýylyň 1-nji ýanwaryna çenli olaryň sany 132-ä ýetdi. Häzirki wagtda (2011) BMG-niň düzüminde 193 döwlet bar. BMG – bu uly forum bolup, ol ýerde ähli döwletleriň wekilleri biri-biri bilen duşuşmaga mümkinçilik tapýarlar. Soňky maglumatlara görä, sekretariatyň işgärleriniň sany bütin dünýä boýunça takmynan 40 müňe barabardyr. Guramanyň 2008-2009-njy ýyllar aralygyndaky iki ýyl lyk býujeti 4 milliard 171 million dollara barabar boldy. Guramanyň resmi dilleri: iňlis, arap, ispan, hytaý, rus we fransuz dilleridir. BMG-niň esasy organlary Baş Assambleýa, Howpsuzlyk Geňeşi, Ykdysady we sosial geňeşi, Halkara Kazyýet* we sekretariatdyr. Ylym-bilem we medeniýet meseleleri baradaky ýörite halkara guramasy — ÝuNESKO we başgalar bar. Baş Assambleýa guramanyň ýokary organydyr. Onuň sessiýa ýygnaklaryna agza bolup durýan döwletleriň hemmesiniň wekilleri gatnaşýarlar. Sessiýada garalan meseleler boýunça rezolýusiýalar kabul edilýär. Baş Assambleýa nobatdaky sessiýasyny ýylda bir gezek çagyrýar. Ýörite we adatdan daşary sessiýalar Howpsuzlyk geňeşiniň maslahaty we teklibi boýunça çagyrylýar. Baş Assambleýa edil forum ýaly bolup, ol ýerde dünýä döwletleriniň özara gyzyklandyrýan meseleleriniň giň toplumyny ara alyp maslahatlaşmagyna mümkinçilik döredilýär. Şeýle hem Baş Assambleýa Ykdysady we sosial geňeşiň, Howandarlyk geňeşiniň we beýleki ýöriteleşdirilen edaralaryň işlerine gözegçilik edýär. Howpsuzlyk geňeşi bilen bilelikde Baş sekretary we Halkara kazyýetiniň kazylaryny saýlaýar. Assambleýadaky ähli döwletler ululygyna we kiçiligine garamazdan bir ses bermäge hukugy bar. Howpsuzlyk Geňeşi BMG-niň iňňän möhüm organydyr. Ol halkara parahatçylygyny we howpsuzlygyny goramak baradaky meselelere seredýär we degişli kararlar kabul edýär. Sowete onuň 5 sany hemişelik agzasy — Russiýa, Hytaý Halk Respublikasy, ABŞ, Angliýa, Fransiýa we BMG-niň agzalary bolup durýan beýleki ýurtlaryň wekillerinden Baş Assambleýa tarapyndan iki ýyl möhleti bilen saýlanýan 10 sany hemişelik däl agzasy girýär. Hemişelik däl agzalary şu sebitlerden saýlanýar: Afrika we Aziýa (5), Gündogar Ýewropa (1), Latyn Amerikasy (2) we Günbatar Ýewropa (2). BMG-niň bu organy üçin Howpsuzlyk Geňeşiniň hemişelik agzalarynyň agzybirlik esasly bolan weto hukugy iňňän möhümdir. Ykdysady we sosial geňeşi Baş Assambleýa tarapyndan 54 agzadan ybarat düzümde saýlanýar. Agzalar 3 ýyl möhlet bilen saýlanýar. Bu geňeş halkara, ykdysady, sosial, medeni, saglygy saklaýyş meselelerini we ş. m. öwrenýär hem-de olar barada BMG-ä teklipler taýýarlaýar. Halkara Kazyýet* ýa-da Bütindünýä Kazyýeti Niderlandlaryň Gaaga şäherinde ýerleşip, onda 15 sany kazy bardyr.
BMG-de esasy wezipeli administratiw adam baş sekretardyr. Ol Howpsuzlyk Geňeşiniň maslahat bermegi bilen Baş Assambleýa tarapyndan 5 ýyllyk möhletde bellenilýär. Şu wagta çenli (2011) BMG-niň 8 sany baş sekretary boldy. Olaryň 8-njisi häzirki Baş sekretar Pan Gi Mundur (2007-njy ýyldan bäri). Ilkinji Baş sekretar wezipesine norwegiýaly Trýugwe Li saýlanýar. Ol 1946-1952-nji ýyllar aralygynda ýolbaşçylyk edýär. Soňra onuň ýerine 1953-nji ýylda şwesiýaly Dag Hammarşeld saýlanýar. Ol hem 1961-nji ýyla çenli guramanyň Baş sekretary bolup zähmet çekýär. Mýanmaly U Tan 1961-1971-nji ýyllar aralygynda ýolbaşçylyk eden bol sa, 1972-1981-nji ýyllarda awstriýaly Kurt Waldhaým Baş sekretar boldy. Peruly Hawýer Peres de Kuelýer BMG-niň bäşinji Baş sekretary bolýar. Ol 1982-1991-nji ýyllar aralygynda gurama ýolbaşçy bolýar. 1992-nji ýylda Butros Gali resmi taýdan Baş sekretar wezipesine saýlanýar. 1997-nji ýylda Kofi Annan Baş sekretar bolup, 2006-njy ýyla çenli şol wezipede işleýär.
- International Court of Justice (Sahypa Topary tarapyndan terjime edilen)
Çeşme
Gollanma
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Birleşen Milletler Guramasy hakda maglumat, Birleşen Milletler Guramasy näme? Birleşen Milletler Guramasy näme diýmek?
Birlesen Milletler Guramasy inlisce United Nations rusca Organizaciya Obedinennyh Nacij Turkce Birlesmis Milletler Parahatcylygy goldamak hem de yurtlar arasynda parahatcylykly hyzmatdaslygy osdurmek ucin ozygtyyarly dowletlerin meyletin birlesmegi esasynda doredilen halkara gurama Ilkinji gezek seyle guramany doretmek meselesi 1943 nji yylyn oktyabrynda Moskwada son 1944 nji yylda Dumwarton Oksda ABS da SSSR in ABS nyn we Beyik Britaniyanyn wekillerinin maslahatynda cozuldi 1945 nji yylyn fewralynda uc beyik dowletin Yalta Krym konferensiyasynda seyle halkara guramany doretmek meselesi gutarnykly cozuldi Bu gurama 1945 yylyn 25 nji aprelda San Fransiskoda ABS da gecirilen konferensiyada doredildi 26 njy iyunda 50 yurdun wekilleri biragyzdan BMG nin Duzgunnamasyny kabul etdiler Duzgunnama 24 nji oktyabrda guyje gir di Sondan bari 24 nji oktyabr BMG nin Guni hokmunde bellenip gecilyar BMG nin stab kwartirasynyn yerlesyan yeri Nyu York onun Yewropadaky merkezi Zenewa saheridir BMG nin maksady onun oz Duzgunnamasynda yazylysy yaly parahatcylyga salynyan howpun onuni almak hem de yok etmek we agressiya aktlaryny yatyrmak ucin toparlayyn careler gormek bilen parahatcylygy hem de howpsuzlygy gorap saklamakda milletlerin arasynda dostlukly gatnasyklary yola goymakdan ykdysady sosial medeni hem de gumanitar hasiyetdaki halkara meselelerini cozmekde hyzmatdaslygy amala asyrmakdan adamyn hukuklaryny we azatlygyny hormatlamagy osdurmekden ybaratdyr Uzak yyllaryn dowamynda BMG halkara cokgunliklerin onunin alynmagynda we uzaga ceken dawalaryn parahatcylyk yoly bilen cozulmeginde uly rol oynady Ol dawalaryn onunin alyn magy parahatcylygyn saklanmagy we ynsanperwer komeklerin berilmegi yaly meselelerde toplumlayyn careleri amala asyrdy Meseleler cozulende BMG nin hemme agzalary den hukuklydyr Bu gurama dowletlerin icerki islerine gatysmazlyk esasynda is alyp baryar Ilki basda BMG nin agzalary 51 dowletde 1972 yylyn 1 nji yanwaryna cenli olaryn sany 132 a yetdi Hazirki wagtda 2011 BMG nin duzuminde 193 dowlet bar BMG bu uly forum bolup ol yerde ahli dowletlerin wekilleri biri biri bilen dususmaga mum kincilik tapyarlar Sonky maglumatlara gora sekretariatyn isgarlerinin sany butin dunya boyunca takmynan 40 mune barabardyr Guramanyn 2008 2009 njy yyllar aralygyndaky iki yyl lyk byujeti 4 milliard 171 million dollara barabar boldy Guramanyn resmi dilleri inlis arap ispan hytay rus we fransuz dilleridir BMG nin esasy organlary Bas Assambleya Howpsuzlyk Genesi Ykdysady we sosial genesi Halkara Kazyyet we sekretariatdyr Ylym bilem we medeniyet meseleleri baradaky yorite halkara guramasy YuNESKO we basgalar bar Bas Assambleya guramanyn yokary organydyr Onun sessiya yygnaklaryna agza bolup duryan dowletlerin hemmesinin wekilleri gatnasyarlar Sessiyada garalan meseleler boyunca rezolyusiyalar kabul edilyar Bas Assambleya nobatdaky sessiyasyny yylda bir gezek cagyryar Yorite we adatdan dasary sessiyalar Howpsuzlyk genesinin maslahaty we teklibi boyunca cagyrylyar Bas Assambleya edil forum yaly bolup ol yerde dunya dowletlerinin ozara gyzyklandyryan meselelerinin gin toplumyny ara alyp maslahatlasmagyna mumkincilik doredilyar Seyle hem Bas Assambleya Ykdysady we sosial genesin Howandarlyk genesinin we beyleki yoritelesdirilen edaralaryn islerine gozegcilik edyar Howpsuzlyk genesi bilen bilelikde Bas sekretary we Halkara kazyyetinin kazylaryny saylayar Assambleyadaky ahli dowletler ululygyna we kiciligine garamazdan bir ses bermage hukugy bar Howpsuzlyk Genesi BMG nin innan mohum organydyr Ol halkara parahatcylygyny we howpsuzlygyny goramak baradaky meselelere seredyar we degisli kararlar kabul edyar Sowete onun 5 sany hemiselik agzasy Russiya Hytay Halk Respublikasy ABS Angliya Fransiya we BMG nin agzalary bolup duryan beyleki yurtlaryn wekillerinden Bas Assambleya tarapyndan iki yyl mohleti bilen saylanyan 10 sany hemiselik dal agzasy giryar Hemiselik dal agzalary su sebitlerden saylanyar Afrika we Aziya 5 Gundogar Yewropa 1 Latyn Amerikasy 2 we Gunbatar Yewropa 2 BMG nin bu organy ucin Howpsuzlyk Genesinin hemiselik agzalarynyn agzybirlik esasly bolan weto hukugy innan mohumdir Ykdysady we sosial genesi Bas Assambleya tarapyndan 54 agzadan ybarat duzumde saylanyar Agzalar 3 yyl mohlet bilen saylanyar Bu genes halkara ykdysady sosial medeni saglygy saklayys meselelerini we s m owrenyar hem de olar barada BMG a teklipler tayyarlayar Halkara Kazyyet ya da Butindunya Kazyyeti Niderlandlaryn Gaaga saherinde yerlesip onda 15 sany kazy bardyr Baydagy Agza dowletler BMG de esasy wezipeli administratiw adam bas sekretardyr Ol Howpsuzlyk Genesinin maslahat bermegi bilen Bas Assambleya tarapyndan 5 yyllyk mohletde bellenilyar Su wagta cenli 2011 BMG nin 8 sany bas sekretary boldy Olaryn 8 njisi hazirki Bas sekretar Pan Gi Mundur 2007 njy yyldan bari Ilkinji Bas sekretar wezipesine norwegiyaly Tryugwe Li saylan yar Ol 1946 1952 nji yyllar aralygynda yolbascylyk edyar Sonra onun yerine 1953 nji yylda swesiyaly Dag Hammarseld saylanyar Ol hem 1961 nji yyla cenli guramanyn Bas sekretary bolup zahmet cekyar Myanmaly U Tan 1961 1971 nji yyllar aralygynda yolbascylyk eden bol sa 1972 1981 nji yyllarda awstriyaly Kurt Waldhaym Bas sekretar boldy Peruly Hawyer Peres de Kuelyer BMG nin basinji Bas sekretary bolyar Ol 1982 1991 nji yyl lar aralygynda gurama yolbascy bolyar 1992 nji yylda Butros Gali resmi taydan Bas sekretar wezipesine saylanyar 1997 nji yylda Kofi Annan Bas sekretar bolup 2006 njy yyla cenli sol wezipede isleyar International Court of Justice Sahypa Topary tarapyndan terjime edilen CesmeGollanma