Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Giriş Dizaýner Deýwid Holmgreniň we Bill Mollisonyň pikiriçe Permakultura janly jandarlaryň biomimikriýa ýa da ekomimikr
Ekerançylyk
Giriş:
Dizaýner Deýwid Holmgreniň we Bill Mollisonyň pikiriçe, Permakultura janly-jandarlaryň (biomimikriýa ýa-da ekomimikriýa) işleýşinden ylham alyp, täzeden dikeldiş ekosistemalaryny dizaýn etmek üçin ylym we sungatdyr. Etika, ýörelgeler toplumy, şeýle hem kiçi maşgala ösümlik bagyndan başlap, ýaşaýyş meýdanlary we agronomiki ulgamlar ýaly suw çeşmeleriniň ösmegine çenli ähli ulgamlary taslamak üçin usulyýet gurallaryny birleşdirýär. Hemme zatdan öňürti synlamaga esaslanyp, permakultura soňky ylmy açyşlarda hem berkidilýär we şol bir wagtyň özünde tebigy ekosistemalaryň dürlüligini, durnuklylygyny we çydamlylygyny köpeltmek üçin adaty jemgyýetleriň bilimine daýanýar3,4.
Awstraliýalylar Bill Mollison (biolog) we Deýwid Holmgren (düzme ýazyjy) tarapyndan 1970-nji ýyllarda teoriýa edilen "ekerançylyk" adalgasy ilki bilen "hemişelik oba hojalygyny" aňladýardy we ekerançylyk ulgamlarynyň dizaýnyna aç-açan salgylanýar. 1990-njy ýyllardan başlap, Deýwid Holmgreniň itergi bilen köp ýyllyk ýa-da durmuşa ukyply (sosiologiki) manyda “hemişelik zadyň medeniýeti” manysyna kem-kemden uzaldyldy6. Bu giňeldilen many bilen, permakulturanyň gülünde duş gelýän beýleki ýerlere-de ulanylyp bilner7. Maksat, bu adamlara öz daşky gurşawyny dizaýn etmek we şeýlelik bilen ýerli tebigy işleýişden ylham alyp, has özbaşdak, dowamly we çydamly durmuş ýörelgelerini döretmekdir. Bu pikir önümçilik we paýlaýyş önümçilik ulgamlaryna az garaşly jemgyýeti gazanmakdyr (Bill Mollison tarapyndan ekosistemalary yzygiderli ýok etmegiň esasy hökmünde kesgitlenýär).
Permakultura, beýleki zatlar bilen bir hatarda ekologiýa8, ulgamlar, landşaft, organiki ekerançylyk8, agroekologiýa, biomimikriýa, etika, pelsepe we pedologiýa düşünjelerini ulanýar5. Permakultura bu teoretiki taraplary ýerde geçirilen gözegçilikler bilen sazlaşykly goýmaga çagyrýar9.
Bu termin, ýöne şu ýörelgelere esaslanýan oba hojalygynyň görnüşine degişlidir.
Mollison we Holmgren: permakulturany esaslandyryjylar
1970-nji ýyllaryň ortalarynda awstraliýalylar Bill Mollison we Deýwid Holmgren durnukly ekerançylyk ulgamlaryny döretmek üçin ulanyp boljak pikirleri ösdürip başladylar. Bu iş, suwy we ýeri hapalaýan, biodürlüligi peseldýän we millionlarça tonna hasylly ýerleri ýok edýän weýran ediji agro-senagat usullarynyň barha artýan ulanylyşyna düşünmekleriniň netijesinde ýüze çykdy. “Ösümlik ösdürip ýetişdirmek” diýlip atlandyrylýan çemeleşme olaryň jogaby boldy we ilkinji gezek 1978-nji ýylda “Perma-Medeniýet 1” atly kitabyň neşir edilmegi bilen, öz-özüni üpjün etmek üçin durnukly oba hojalygy we ähli ululykdaky fermalar21.
Ösümlik adalgasy ilki bilen “hemişelik oba hojalygyny” aňladýardy, ýöne soňra ulgamyň dowamlylygy üçin zerur bolan psihososial we bilim taraplaryny öz içine almak üçin “hemişelik medeniýete” öwrüldi.
“Permaculture One” neşir edilenden soň, Mollison we Holmgren usullaryny ulanmak arkaly pikirlerini hasam kämilleşdirdiler we ösdürdiler. Holmgreniň pikiriçe, olar “ýerli zerurlyklary kanagatlandyrmak üçin azyk, dokma süýümleri we energiýa bol önüm öndürmegi maksat edinýän tebigatda görlen nagyşlara we gatnaşyklara meňzeýän peýza .laryň aňly dizaýnyny durmuşa geçirdiler. »24. Bu maglumatlar “Permaculture 225” -den başlap has jikme-jik kitaplarda düzülendir. Mollison 80-den gowrak ýurtda mugallymçylyk etdi we kepillendirilen 72 sagatlyk okuwyny ýüzlerçe okuwçy aldy. Permakultura köp sanly adamyň özüne laýyk gelmegini maksat edinýär, şonuň üçin hem bakja önümçiliginde dizaýn ýörelgeleri, "ýeke-täk ahlak karary, özümiziň we çagalarymyzyň jogapkärçiligini öz üstüne almakdyr".
Bu düşünje 1980-nji ýyllaryň başyndan başlap, oba hojalygy ulgamlaryny dizaýn etmek ulgamyndan durnukly hasaplanýan adamzat jemgyýetlerini dizaýn etmegiň has bitewi prosesine öwrüldi. Germaniýada Deklan Kennedi, Awstraliýada Robin Frensis we köp ýurtda Rosemary Morrow bilen institutlaryň, alsurnallaryň we ösüş kömek taslamalarynyň döredilmegi bilen permakultura dünýäde çalt ösýär.
1991-nji ýylda ABC önümçiliginiň “Global bagban” atly dört bölümli dokumental filmi, dünýäniň dürli ýagdaýlarynda ulanylýan permakulturany görkezdi we bu düşünjäni has giň tomaşaçylaryň dykgatyna ýetirdi.
Iňlis terbiýeçilik tälimçisi Patrik Waýtfild iki sany permacultura hereketiniň bardygyny öňe sürýär: asyl permakultura we dizaýn permakulturasy.
Asyl bagçylyk (hemişelik oba hojalygy) dürlüligiň, durnuklylygyň we tebigy ekosistemalaryň çydamlylygynyň aýratynlyklaryna eýe bolan öndürijilikli oba hojalyk ulgamlaryny seresaply dizaýn etmek we dolandyrmakdyr. Ynsan, daş-töweregine sazlaşykly birleşmek, şondan özüne zerur zatlary, iýmit, energiýa, ýaşaýyş jaýy ýa-da umuman zerur zatlary, material bolsun ýa-da bolmazlygy üçin çekip biler.
Permakultura dizaýny (tebigy ulgamlaryň dizaýny) ekosistemadaky baglanyşyklary we işleýşini göz öňünde tutýar we adam ulgamlarynyň ähli görnüşlerine (ulag, jemgyýet, oba hojalygy we ş.m.) ulanylýan energiýa netijeliliginiň ýörelgelerini alýar. Tebigy energiýalara ünsli gözegçilik etmek arkaly täsirli dizaýn ulgamlary döredilip bilner29.
Iplesörelgeler
Bu permaculture mandala ekerançylyk ýörelgelerini jemleýär.
Permakultura, ähliumumy ugrukdyryjy ýörelgeleri almak üçin tebigy ekosistemalaryň täsirliligine ünsli synlamaga esaslanýar. Permakultura bilen meşgullanýanlaryň her biri ýa-da permakulturist, gelip çykyşyny baýlaşdyrýan täze ýörelgeleri goşup biler31 (esasanam Bill Mollison we Deýwid Holmgren32) 33.
Çydamly tebigy ulgamlary synlamakdan alnan bu ýörelgeleriň arasynda 34 mysal getirip bileris:
dürlüligi ösdürmek;
serhetleri güýçlendirmek;
syn etmek we özara täsir etmek;
energiýa almak we saklamak;
çykyş etmek;
öz-özüňi düzgünleşdirmek we pikirleri kabul etmek;
täzelenip bilýän çeşmeleri ösdürmek;
käbirleriniň galyndylary beýlekileriň çeşmesi;
aýry däl-de, birleşdirmek;
tebigat bilen işlemek;
Mesele çözgüt;
her element birnäçe funksiýany ýerine ýetirýär;
her bir funksiýa birnäçe element bilen ýerine ýetirilýär;
öz durmuşyň üçin jogapkärçilik al ...
Permakultura, umuman, ekosistema düşünmegiň, onuň düzüm bölekleriniň özara täsirine syn etmegiň we tebigy hadysalara hormat goýmak bilen adam işjeňligini oňa goşmagyň usulydyr. Tebigata hormat goýmagy göz öňünde tutýar, mysal üçin galyndylary azaltmak we biosidleri tebigy gözegçilik serişdeleri bilen çalyşmak35. Uly senagat meýdanynyň täzeden gurulmagyna we aýry-aýry fermalara ulanylyp bilner.
Permakultura, käbirleri üçin diňe oba hojalygynyň önümçilik tejribesinden has ýokary pikirleniş usuly we dünýäni görmekdir.
“Permakultura adamlara täzeden dizaýn saýlamaga kömek etmekden ybarat: täze maksatlar goýmak we diňe bir öýdäki hereketlerine däl, eýsem iş ýerindäki hereketlerine-de täsir edýän pikirlenişiň üýtgemegi.” (Sampson- Kelli we Mişel Fanton, 1991 [çeşme ýeterlik däl). Mysal üçin çylşyrymly transport çözgütlerini ulanmak, gün energiýasy ýaly tebigy baýlyklary optimal ulanmak36.
Permakultura nämä meňzeýär?
Ine, bu ajaýyp suratlaryň üsti bilen ekerançylykda tapýan zatlarymyzyň mysaly Archived 2022-07-07 at the Wayback Machine.
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Ekerançylyk hakda maglumat, Ekerançylyk näme? Ekerançylyk näme diýmek?
Giris Dizayner Deywid Holmgrenin we Bill Mollisonyn pikirice Permakultura janly jandarlaryn biomimikriya ya da ekomimikriya isleysinden ylham alyp tazeden dikeldis ekosistemalaryny dizayn etmek ucin ylym we sungatdyr Etika yorelgeler toplumy seyle hem kici masgala osumlik bagyndan baslap yasayys meydanlary we agronomiki ulgamlar yaly suw cesmelerinin osmegine cenli ahli ulgamlary taslamak ucin usulyyet gurallaryny birlesdiryar Hemme zatdan onurti synlamaga esaslanyp permakultura sonky ylmy acyslarda hem berkidilyar we sol bir wagtyn ozunde tebigy ekosistemalaryn durluligini durnuklylygyny we cydamlylygyny kopeltmek ucin adaty jemgyyetlerin bilimine dayanyar3 4 Awstraliyalylar Bill Mollison biolog we Deywid Holmgren duzme yazyjy tarapyndan 1970 nji yyllarda teoriya edilen ekerancylyk adalgasy ilki bilen hemiselik oba hojalygyny anladyardy we ekerancylyk ulgamlarynyn dizaynyna ac acan salgylanyar 1990 njy yyllardan baslap Deywid Holmgrenin itergi bilen kop yyllyk ya da durmusa ukyply sosiologiki manyda hemiselik zadyn medeniyeti manysyna kem kemden uzaldyldy6 Bu gineldilen many bilen permakulturanyn gulunde dus gelyan beyleki yerlere de ulanylyp bilner7 Maksat bu adamlara oz dasky gursawyny dizayn etmek we seylelik bilen yerli tebigy isleyisden ylham alyp has ozbasdak dowamly we cydamly durmus yorelgelerini doretmekdir Bu pikir onumcilik we paylayys onumcilik ulgamlaryna az garasly jemgyyeti gazanmakdyr Bill Mollison tarapyndan ekosistemalary yzygiderli yok etmegin esasy hokmunde kesgitlenyar Permakultura beyleki zatlar bilen bir hatarda ekologiya8 ulgamlar landsaft organiki ekerancylyk8 agroekologiya biomimikriya etika pelsepe we pedologiya dusunjelerini ulanyar5 Permakultura bu teoretiki taraplary yerde gecirilen gozegcilikler bilen sazlasykly goymaga cagyryar9 Bu termin yone su yorelgelere esaslanyan oba hojalygynyn gornusine degislidir Mollison we Holmgren permakulturany esaslandyryjylar 1970 nji yyllaryn ortalarynda awstraliyalylar Bill Mollison we Deywid Holmgren durnukly ekerancylyk ulgamlaryny doretmek ucin ulanyp boljak pikirleri osdurip basladylar Bu is suwy we yeri hapalayan biodurluligi peseldyan we millionlarca tonna hasylly yerleri yok edyan weyran ediji agro senagat usullarynyn barha artyan ulanylysyna dusunmeklerinin netijesinde yuze cykdy Osumlik osdurip yetisdirmek diylip atlandyrylyan cemelesme olaryn jogaby boldy we ilkinji gezek 1978 nji yylda Perma Medeniyet 1 atly kitabyn nesir edilmegi bilen oz ozuni upjun etmek ucin durnukly oba hojalygy we ahli ululykdaky fermalar21 Osumlik adalgasy ilki bilen hemiselik oba hojalygyny anladyardy yone sonra ulgamyn dowamlylygy ucin zerur bolan psihososial we bilim taraplaryny oz icine almak ucin hemiselik medeniyete owruldi Permaculture One nesir edilenden son Mollison we Holmgren usullaryny ulanmak arkaly pikirlerini hasam kamillesdirdiler we osdurdiler Holmgrenin pikirice olar yerli zerurlyklary kanagatlandyrmak ucin azyk dokma suyumleri we energiya bol onum ondurmegi maksat edinyan tebigatda gorlen nagyslara we gatnasyklara menzeyan peyza laryn anly dizaynyny durmusa gecirdiler 24 Bu maglumatlar Permaculture 225 den baslap has jikme jik kitaplarda duzulendir Mollison 80 den gowrak yurtda mugallymcylyk etdi we kepillendirilen 72 sagatlyk okuwyny yuzlerce okuwcy aldy Permakultura kop sanly adamyn ozune layyk gelmegini maksat edinyar sonun ucin hem bakja onumciliginde dizayn yorelgeleri yeke tak ahlak karary ozumizin we cagalarymyzyn jogapkarciligini oz ustune almakdyr Bu dusunje 1980 nji yyllaryn basyndan baslap oba hojalygy ulgamlaryny dizayn etmek ulgamyndan durnukly hasaplanyan adamzat jemgyyetlerini dizayn etmegin has bitewi prosesine owruldi Germaniyada Deklan Kennedi Awstraliyada Robin Frensis we kop yurtda Rosemary Morrow bilen institutlaryn alsurnallaryn we osus komek taslamalarynyn doredilmegi bilen permakultura dunyade calt osyar 1991 nji yylda ABC onumciliginin Global bagban atly dort bolumli dokumental filmi dunyanin durli yagdaylarynda ulanylyan permakulturany gorkezdi we bu dusunjani has gin tomasacylaryn dykgatyna yetirdi Inlis terbiyecilik talimcisi Patrik Waytfild iki sany permacultura hereketinin bardygyny one suryar asyl permakultura we dizayn permakulturasy Asyl bagcylyk hemiselik oba hojalygy durluligin durnuklylygyn we tebigy ekosistemalaryn cydamlylygynyn ayratynlyklaryna eye bolan ondurijilikli oba hojalyk ulgamlaryny seresaply dizayn etmek we dolandyrmakdyr Ynsan das toweregine sazlasykly birlesmek sondan ozune zerur zatlary iymit energiya yasayys jayy ya da umuman zerur zatlary material bolsun ya da bolmazlygy ucin cekip biler Permakultura dizayny tebigy ulgamlaryn dizayny ekosistemadaky baglanysyklary we isleysini goz onunde tutyar we adam ulgamlarynyn ahli gornuslerine ulag jemgyyet oba hojalygy we s m ulanylyan energiya netijeliliginin yorelgelerini alyar Tebigy energiyalara unsli gozegcilik etmek arkaly tasirli dizayn ulgamlary doredilip bilner29 Iplesorelgeler Bu permaculture mandala ekerancylyk yorelgelerini jemleyar Permakultura ahliumumy ugrukdyryjy yorelgeleri almak ucin tebigy ekosistemalaryn tasirliligine unsli synlamaga esaslanyar Permakultura bilen mesgullanyanlaryn her biri ya da permakulturist gelip cykysyny baylasdyryan taze yorelgeleri gosup biler31 esasanam Bill Mollison we Deywid Holmgren32 33 Cydamly tebigy ulgamlary synlamakdan alnan bu yorelgelerin arasynda 34 mysal getirip bileris durluligi osdurmek serhetleri guyclendirmek syn etmek we ozara tasir etmek energiya almak we saklamak cykys etmek oz ozuni duzgunlesdirmek we pikirleri kabul etmek tazelenip bilyan cesmeleri osdurmek kabirlerinin galyndylary beylekilerin cesmesi ayry dal de birlesdirmek tebigat bilen islemek Mesele cozgut her element birnace funksiyany yerine yetiryar her bir funksiya birnace element bilen yerine yetirilyar oz durmusyn ucin jogapkarcilik al Permakultura umuman ekosistema dusunmegin onun duzum boleklerinin ozara tasirine syn etmegin we tebigy hadysalara hormat goymak bilen adam isjenligini ona gosmagyn usulydyr Tebigata hormat goymagy goz onunde tutyar mysal ucin galyndylary azaltmak we biosidleri tebigy gozegcilik serisdeleri bilen calysmak35 Uly senagat meydanynyn tazeden gurulmagyna we ayry ayry fermalara ulanylyp bilner Permakultura kabirleri ucin dine oba hojalygynyn onumcilik tejribesinden has yokary pikirlenis usuly we dunyani gormekdir Permakultura adamlara tazeden dizayn saylamaga komek etmekden ybarat taze maksatlar goymak we dine bir oydaki hereketlerine dal eysem is yerindaki hereketlerine de tasir edyan pikirlenisin uytgemegi Sampson Kelli we Misel Fanton 1991 cesme yeterlik dal Mysal ucin cylsyrymly transport cozgutlerini ulanmak gun energiyasy yaly tebigy baylyklary optimal ulanmak36 Permakultura nama menzeyar Ine bu ajayyp suratlaryn usti bilen ekerancylykda tapyan zatlarymyzyn mysaly Archived 2022 07 07 at the Wayback Machine