Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Estoniýa Paýtagty Tallin Resmi dili Eston dili Estoniýa Eesti resmi ady Estoniýa Respublikasy Eesti Vabariik Ýewropada B
Estoniýa
| |||||
| Paýtagty | Tallin | ||||
| Resmi dili | Eston dili | ||||
Estoniýa ( Eesti), resmi ady — Estoniýa Respublikasy ( Eesti Vabariik) — Ýewropada, Baltika deňziniň demirgazyk-gündogar kenarýakasynda bir döwlet, kenarlaryny we aýlaglarynyň suwlary ýuwýar.
Gündogarda Russiýa, günortada bolsa Latwiýa bilen serhetleşýär. Demirgazykda Finlýandiýadan , günbatarda bolsa, Şwesiýadan Baltika deňzi arkaly bölünip aýrylýar.
Ýewropa Bileleşiginiň agzasy bolan Estoniýa NATO guramasynyň hem agzasydyr we Şengen ylalaşygynyň gatnyjysydyr.
Baltika deňziniň akwatoriýasyndaky 1521 ada Estoniýa degişlidir. Olaryň tutýan umumy meýdany 4,2 müň inedördül kilometre barabardyr. Adalaryň iň ululary Saaremaa we Hiýumaa adalarydyr. Adalaryň tutýan meýdanynyň uludygyna garamazdan, ýurduň ilatynyň 5 göterime golaýy bu adalarda ýaşaýar. Estoniýanyň ilatynyň sany 1,4 milliona barabardyr. Döwlet dili eston dili hasaplanýar. Şeýle hem, rus dili hem giňden ulanylýar.
Döwlet gurluşy
Estoniýanyň Konstitusiýasy 1992-nji ýylda kabul edildi. Ol ýurduň öňki baş kanunlarynyň özboluşly dowamydyr.
Riýgikogy: Estoniýanyň ýokary kanunçylyk edarasy Riýgikogydyr. Bir palataly parlamentiň agzalary halk tarapyndan 4 ýyllyk möhlete saýlanýar. Parlamentiň düzüminde 101 deputat bar.
Hökümeti: Ýerine ýetiriji häkimiýet Riýgikogynyň öňünde hasabat berýär. Hökümetiň başlygyny saýlamak hem-de hökümeti ýatyrmak Riýgikogynyň ygtyýarlygyna degişlidir.
Prezidenti: Prezident parlament tarapyndan 5 ýyllyk möhlete saýlanýar. Eger köp ses alynmadyk halatynda, onda döwlet baştutanyny saýlaw ýygnagy saýlaýar. Oňa deputatlar bilen bir hatarda ýerli dolandyryş edaralarynyň wekilleri hem gatnaşýarlar.
Kazyýet ulgamy: Estoniýanyň hukuk ulgamy, esasanam, raýat hukugy Germaniýanyň hukuk ulgamyna meňzeşdir. Bu iki ýurduň arasyndaky taryhy gatnaşyklar bilen baglanyşyklydyr. Hukuk ulgamy garaşsyzdyr, kazylar hemişelik bellenýär we olar başga bir wezipede işläp bilmeýär.
Estoniýanyň milli güli – delwere, milli guşy – garlawaçdyr. Estoniýanyň milli daşy – hek daşydyr.
Şäherleri: Estoniýada şäher derejesinde 47 ilatly nokat bar. Ýurduň paýtagty bolan Tallin şäheriniň 500 müňden gowrak ýaşaýjysy bar. Mundan başga-da, Tartu, Kohtla-Ýarwa we Narwa ýaly şäherleriň hem ilatynyň sany 100 müňden geçýär.
Ykdysadyýeti
Estoniýa industrial-agrar ýurt hasaplanýar. Maşyngurluşyk, himiýa senagaty, azyk senagaty we ýeňil senagaty has ösendir. Oba hojalygynda maldarçylyga uly üns berilýär. Süýt we et önümlerini köp öndürýärler. Beýik Watançylyk urşundan öň oba hojalyk pudagyna köp üns berlipdir. Ýurduň eksport edýän harytlarynyň agramly bölegi bu pudagyň hasabyna amala aşyrylypdyr. Soňky ýyllarda senagat pudaklarynyň ösdürilmegi ugrunda uly işler durmuşa geçirildi. Munuň netijesinde ýeňil senagaty, deňiz gämi gatnawy we maşyn gurluşyk ugurlarynda uly ösüşler gazanyldy.
Estoniýa garaşsyzlygyny gazanandan soňra ýurduň ykdysadyýetini bazar ykdysadyýetiniň ýörelgeleri esasynda alyp barmak işine girişildi. 1992-nji ýylyň 20-nji iýunynda ýurduň täze milli puly eston krony dolanyşyga girizildi. 1999-njy ýylda Estoniýa Bütindünýä Söwda Guramasyna agza boldy. Finlýandiýa, Şwesiýa, Germaniýa we Russiýa Estoniýanyň esasy söwda hyzmatdaşlary bolup durýarlar. 2004-nji ýylda Estoniýa Ýewropa Bileleşiginiň doly hukukly agzasy boldy.
Elektron hökümet
2000-nji ýylda Estoniýa hökümeti elektron-hökümet ulgamyna geçdi. Munuň netijesinde Ministrler Kabinetiniň mejlislerinde kagyz ulanylman, internet arkaly resminamalaryň elektron ulgamy ulanylmaga başlandy. Ýurduň çägindäki 500 edara öz aralarynda resminamalary elektron ulgamy arkaly alyş-çalyş edýär.
Estoniýada ilatyň 71 göterimi internet ulgamyndan işjeň peýdalanýar. Maşgalalaryň 63 göteriminiň öýünde öz kompýuteri bar. Ýurduň ähli mekdepleri internet ulgamyna birikdirilendir. Estoniýanyň çäginde 1100 sany umumy internet nokatlary hereket edýär. Ýurtda 1000 golaý zolakda interneti kabelsiz ulanmaga mümkinçilik bar.
2005-nji ýylda Estoniýanyň ýaşaýjylary ilkinji gezek internet ulgamy arkaly öýünde oturan ýerinden ýerli dolandyryş organlarynyň saýlawlarynda ses berdiler. 2007-nji ýylda dünýäde ilkinji gezek Estoniýada saýlawçylar parlament saýlawlarynda internet arkaly ses berdiler. 2011-nji ýylda parlament saýlawlarynda saýlawçylaryň 15,4 göterimi internet arkaly ses berdi.
| Bu geografiýa makala ownuk makaladyr. Ony üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa kömek edip bilersiňiz. |
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Estoniýa hakda maglumat, Estoniýa näme? Estoniýa näme diýmek?
Estoniya Paytagty Tallin Resmi dili Eston dili Estoniya Eesti resmi ady Estoniya Respublikasy Eesti Vabariik Yewropada Baltika denzinin demirgazyk gundogar kenaryakasynda bir dowlet kenarlaryny we aylaglarynyn suwlary yuwyar Orta asyrlar Liwoniyasy Gundogarda Russiya gunortada bolsa Latwiya bilen serhetlesyar Demirgazykda Finlyandiyadan gunbatarda bolsa Swesiyadan Baltika denzi arkaly bolunip ayrylyar Yew ro pa Bi le le si gi nin ag za sy bo lan Es to ni ya NA TO gu ra ma sy nyn hem ag za sy dyr we Sen gen yla la sy gy nyn gat ny jy sy dyr Bal tika den zi nin ak wa to ri ya syn da ky 1521 ada Es to ni ya de gis li dir Ola ryn tut yan umu my mey da ny 4 2 mun ine dor dul ki lo met re ba ra bar dyr Ada la ryn in ulu la ry Saa re maa we Hi yu maa ada la ry dyr Ada la ryn tut yan mey da ny nyn ulu dy gyna ga ra maz dan yur dun ila ty nyn 5 go te ri me go la yy bu ada lar da ya sa yar Es to ni ya nyn ila ty nyn sa ny 1 4 mil lio na ba ra bar dyr Dow let di li es ton di li ha sap lan yar Sey le hem rus di li hem gin den ula nyl yar Dow let gur lu syEs to ni ya nyn Kons ti tu si ya sy 1992 nji yyl da ka bul edil di Ol yur dun on ki bas ka nun la ry nyn oz bo lus ly do wa my dyr Riy gi ko gy Es to ni ya nyn yo ka ry ka nun cy lyk eda ra sy Riy gi ko gy dyr Bir pa la ta ly par la men tin ag za la ry halk ta ra pyn dan 4 yyl lyk moh le te say lan yar Par la men tin du zu min de 101 de pu tat bar Ho ku me ti Ye ri ne ye ti ri ji ha ki mi yet Riy gi ko gy nyn onun de ha sa bat ber yar Ho ku me tin bas ly gy ny say la mak hem de ho ku me ti ya tyr mak Riy gi ko gy nyn yg ty yar ly gy na de gis li dir Pre zi den ti Pre zi dent par la ment ta ra pyn dan 5 yyl lyk moh le te say lan yar Eger kop ses alyn ma dyk ha la tyn da on da dow let bas tu ta ny ny say law yyg na gy say la yar Ona de pu tat lar bi len bir ha tar da yer li do lan dy rys edara la ry nyn we kil le ri hem gat nas yar lar Ka zy yet ul ga my Es to ni ya nyn hu kuk ul ga my esa sa nam ra yat hu ku gy Ger ma ni ya nyn hu kuk ul ga my na men zes dir Bu iki yur dun ara syn da ky ta ry hy gat na syk lar bi len bag la ny syk ly dyr Hu kuk ul ga my ga ras syz dyr ka zy lar he mi se lik bel len yar we olar bas ga bir we zi pe de is lap bil me yar Es to ni ya nyn mil li gu li del we re mil li gu sy gar la wac dyr Es to ni ya nyn mil li da sy hek da sy dyr Sa her le ri Es to ni ya da sa her de re je sin de 47 ilat ly no kat bar Yur dun pay tag ty bo lan Tal lin sa he ri nin 500 mun den gow rak ya say jy sy bar Mun dan bas ga da Tar tu Koht la Yar wa we Nar wa ya ly sa her le rin hem ila ty nyn sa ny 100 mun den gec yar Yk dy sa dy ye tiEs to ni ya in dust ri al ag rar yurt ha sap lan yar Ma syn gur lu syk hi mi ya se na ga ty azyk se na ga ty we ye nil se na ga ty has osen dir Oba ho ja ly gyn da mal dar cy ly ga uly uns be ril yar Suyt we et onum le ri ni kop on dur yar ler Be yik Wa tan cy lyk ur sun dan on oba ho ja lyk pu da gy na kop uns ber lip dir Yur dun eks port ed yan ha ryt la ry nyn ag ram ly bo le gi bu pu da gyn ha sa by na ama la asy ry lyp dyr Son ky yyl lar da se na gat pu dak la ry nyn os du ril me gi ug run da uly is ler dur mu sa ge ci ril di Mu nun ne ti je sin de ye nil se na ga ty de niz ga mi gat na wy we ma syn gur lu syk ugur la ryn da uly osus ler ga za nyl dy Es to ni ya ga ras syz ly gy ny ga za nan dan son ra yur dun yk dy sa dy ye ti ni ba zar yk dy sa dy ye ti nin yo rel ge le ri esa syn da alyp bar mak isi ne gi ri sil di 1992 nji yy lyn 20 nji iyu nyn da yur dun ta ze mil li pu ly es ton kro ny do la ny sy ga gi ri zil di 1999 njy yyl da Es to ni ya Bu tin dun ya Sow da Gu ra ma sy na ag za bol dy Finl yan di ya Swe si ya Ger ma ni ya we Rus si ya Es to ni ya nyn esa sy sow da hyz mat das la ry bo lup dur yar lar 2004 nji yyl da Es to ni ya Yew ro pa Bi le le si gi nin do ly hu kuk ly ag za sy bol dy Elekt ron ho ku met2000 nji yyl da Es to ni ya ho ku me ti elekt ron ho ku met ul ga my na gec di Mu nun ne ti je sin de Mi nistr ler Ka bi ne ti nin mej lis le rin de ka gyz ula nyl man in ter net ar ka ly res mi na ma la ryn elekt ron ul ga my ula nyl ma ga bas lan dy Yur dun ca gin da ki 500 eda ra oz a ra la ryn da res mi na ma la ry elekt ron ul ga my ar ka ly alys ca lys ed yar Es to ni ya da ila tyn 71 go te ri mi in ter net ulga myn dan is jen pey da lan yar Mas ga la la ryn 63 go te ri mi nin oyun de oz komp yu te ri bar Yur dun ah li mek dep le ri in ter net ul ga my na bi rik di ri len dir Es to ni ya nyn ca gin de 1100 sa ny umu my in ter net no kat la ry he re ket ed yar Yurt da 1000 go lay zo lak da in ter ne ti ka bel siz ulan ma ga mum kin ci lik bar 2005 nji yyl da Es to ni ya nyn ya say jy la ry il kin ji ge zek in ter net ul ga my ar ka ly oyun de otu ran ye rin den yer li do lan dy rys or gan la ry nyn say law la ryn da ses ber di ler 2007 nji yyl da dun ya de il kin ji ge zek Es to ni ya da say law cy lar par la ment say law la ryn da in ter net ar ka ly ses ber di ler 2011 nji yyl da par la ment say law la ryn da say law cy la ryn 15 4 go te ri mi in ter net ar ka ly ses ber di Bu geografiya makala ownuk makaladyr Ony uytgetmek hem de osdurmek arkaly Wikipediya komek edip bilersiniz