Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Gwineýa Baýdag Gerb Gwineýa Günbatar Afrikada ýerleşýän döwlet Paýtagty Konakry 245857 km2 ilaty 7 mln 600 müň adam Döwl
Gwineýa
| |||||
Gwineýa Günbatar Afrikada ýerleşýän döwlet. Paýtagty — Konakry. 245857 km2 ilaty 7 mln 600 müň adam. Döwlet dili – fransuz dili. Pul birligi- gwineýa franky. Dini musulmançylyk – 854. döwlet gurluşy – respublika, baştutany prezident 8 welaýata bölünýär.
X-XI asyrda Gwineýanyň köp bölegi Altyn kenaryň düzümine girýärdi. XII asyrda Gana imperiýasy dargady. XIII asyrda onuň ornuna malinha halklary tarapyndan döredilen Mali imperiýasy döredi. Bu ýerde yslam dini giň ýaýrady. XVI asyra çenli Mali öz kuwwatyny çaklady. XVII asyrda fulbe döwleti döredi. XIX asyryň ortalarynda fransuzlar bilen fulba serdarlarynyň arasynda göreş başlandy. 1895-nji ýylda Gwineýa Fransuz, Günbatar Afrikasynyň düzümine girizildi. 1904-nji ýylda onuň serhedi dikeldildi. Ol 8 welaýatdan ybarat boldy: Sendan, Mawritaniýa, Gwineýa, Pil çünki kenarlary, Nigera, Dogomeý, Ýokary Wolta.
Birinji jahan urşy döwri Fransuz GünbatarAfrikasy Fransiýanyň azyk üpjün edijisi boldy. Iki jahan urşy aralygynda FGA-sy fransuzlar tarapyndan talanyldy, halky arzan işçi güýji hökmünde talanyldy.
1940-njy ýylyň Gorkut aýynda Fransiýanyň Germaniýa tarapyndan eýelenmegi bilen FGA-sy Wişileriň eline geçdi. Germaniýa bu ýerden pagta, kauçuk we kakao alyp gidýär.
1943-1945-nji ýyllarda FGA-sy iňlis amerikan gözegçiligi astyna düşdi. Ikinji jahan urşundan soň FGA-da milli azat edijilik hereket has-da güýçlenýär. 1946-njy ýylyň Garaşsyzlyk aýynda afrikaly wekilleriň maslahaty boldy.
Onda afrikan halkynyň agyr ýagdaýý baradaky mesele ilkinji gezek seredildi. Maslahatda Afrikanyň demokratik bileleşigi atly guramaçy döredi. Ol baknadarlyga garşy göreşýärdi. Bu gurama 1949-1950-nji ýyllarda fransuzlar tarapyndan yzarlanyp, öz işini üýtgetdi. 1957-nji ýylda “Afrikanyň garaşsyzlyk partiýasy” atly gurama döräp, ol diňe Gwineýa däl bütin Afrika özbaşdaklyk berilmegini talap edýär.
1958-nji ýylda Fransiýanyň ähli koloniýalarynda garaşsyzlyk ugrunda çykyşlar başlanýar. 1958-nji ýylyň Fransiýanyň 13 baknalygynda geňeş geçirilýär. Ilatyň garamagyna bir mesele goýulýar. Ol hem ýurduň özbaşdaklygyna ýa-da indiki dörediljek fransuz hyzmatdaşlygy atly birnäçe ýurdy özüne birleşdirýän Fransiýanyň ýolbaşçylygyndaky döwletleriň soýuzyna ses bermelidi. Fransiýa eger haýsy ýurduň halky özbaşdaklyga ses berse, onuň bilen hiç-hili gatnaşyk etmejekdigini aýdyp görkezýär. 1958-nji ýylyň Ruhnama aýynyň 28-de ähli fransuz 13 baknasynda geňeş geçirilýär. Onda diňe Gwineýanyň halky Senu Tureniň ýolbaşçylygynda özbaşdaklyga ses berýär.
1958-nji ýylyň Garaşsyzlyk aýynyň 20-de özbaşdaklygyny jar edýär. ilkinji prezidenti Seku Turen bolýar. Fransiýa beýleki 12 ýurduň hyzmatdaşlykda galanyna begenip, Gwineýany pes derejä getirmek üçin ähli fransuzlara Gwineýadan tiz çykmaga çagyrýar. Fransuzlar ähli döwlet arhiw dokumentlerini stanoklaryň işleýşi baradaky çyzgylary hem alyp gaýdýarlar. Gwineýa garşy ykdysady gabaw guraýar. Emma Gwineýanyň bu kyn döwri uzaga çekmedi. Ony SSSR goldady. Gwineýa beýleki Afrika baknalaryna görelde boldy.1960-njy ýylda Gwineýa birnäçe Günbatar döwletler bilen gatnaşygy ýola goýdy.
1965-nji ýýlda Fransiýa bilen ilçi gatnaşyklaryny ýola goýdy we ony döwlet agdarylyşygyna synanşykda aýyplady. 1977-nji ýylyň Alp Arslan aýynda Gwineýanyň şäherlerinde bidüzgünçilikler bolýar. Welaýat ýolbaşçylarynyň birnäçesi öldürilýär. 1976-njy ýylda Fransiýa bilen diplomatik gatnaşyklar dikeldildi.
1984-nji ýýlda Gurbansoltan aýynda polkownik Lansano Konteniň ýolbaşçylygynda harby gullukçylaryň topary gandöküşiksiz agdarlyşyk etdi. 1991-nji ýýlda täze konstitusiýa kabul edildi. 1993-nji ýylda ýurduň taryhynda ilkinji gezek köppartiýalylyk saýlaw boldy.
Lansano Konte prezident saýlanyldy. 1995-nji ýylyň saýlawynda ýene-de L/Konteniň “Birlik we ösüş” partiýasy ýeňiş gazanýar. 1996-njy ýylda Konte prezident tarapyndan bellenilýän premýer – ministr wezipesini girizdi.
Galerie
- atlas Guinea
- Dame de Mali
- Chute de Tabouna à Kindia
- Chute de Saala Labé
- Chimpanzé de Bossou
- Plage sur les Ile de Loos
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Gwineýa hakda maglumat, Gwineýa näme? Gwineýa näme diýmek?
Gwineya Baydag Gerb Gwineya Gunbatar Afrikada yerlesyan dowlet Paytagty Konakry 245857 km2 ilaty 7 mln 600 mun adam Dowlet dili fransuz dili Pul birligi gwineya franky Dini musulmancylyk 854 dowlet gurlusy respublika bastutany prezident 8 welayata bolunyar X XI asyrda Gwineyanyn kop bolegi Altyn kenaryn duzumine giryardi XII asyrda Gana imperiyasy dargady XIII asyrda onun ornuna malinha halklary tarapyndan doredilen Mali imperiyasy doredi Bu yerde yslam dini gin yayrady XVI asyra cenli Mali oz kuwwatyny caklady XVII asyrda fulbe dowleti doredi XIX asyryn ortalarynda fransuzlar bilen fulba serdarlarynyn arasynda gores baslandy 1895 nji yylda Gwineya Fransuz Gunbatar Afrikasynyn duzumine girizildi 1904 nji yylda onun serhedi dikeldildi Ol 8 welayatdan ybarat boldy Sendan Mawritaniya Gwineya Pil cunki kenarlary Nigera Dogomey Yokary Wolta Birinji jahan ursy dowri Fransuz GunbatarAfrikasy Fransiyanyn azyk upjun edijisi boldy Iki jahan ursy aralygynda FGA sy fransuzlar tarapyndan talanyldy halky arzan isci guyji hokmunde talanyldy 1940 njy yylyn Gorkut ayynda Fransiyanyn Germaniya tarapyndan eyelenmegi bilen FGA sy Wisilerin eline gecdi Germaniya bu yerden pagta kaucuk we kakao alyp gidyar 1943 1945 nji yyllarda FGA sy inlis amerikan gozegciligi astyna dusdi Ikinji jahan ursundan son FGA da milli azat edijilik hereket has da guyclenyar 1946 njy yylyn Garassyzlyk ayynda afrikaly wekillerin maslahaty boldy Onda afrikan halkynyn agyr yagdayy baradaky mesele ilkinji gezek seredildi Maslahatda Afrikanyn demokratik bilelesigi atly guramacy doredi Ol baknadarlyga garsy goresyardi Bu gurama 1949 1950 nji yyllarda fransuzlar tarapyndan yzarlanyp oz isini uytgetdi 1957 nji yylda Afrikanyn garassyzlyk partiyasy atly gurama dorap ol dine Gwineya dal butin Afrika ozbasdaklyk berilmegini talap edyar 1958 nji yylda Fransiyanyn ahli koloniyalarynda garassyzlyk ugrunda cykyslar baslanyar 1958 nji yylyn Fransiyanyn 13 baknalygynda genes gecirilyar Ilatyn garamagyna bir mesele goyulyar Ol hem yurdun ozbasdaklygyna ya da indiki dorediljek fransuz hyzmatdaslygy atly birnace yurdy ozune birlesdiryan Fransiyanyn yolbascylygyndaky dowletlerin soyuzyna ses bermelidi Fransiya eger haysy yurdun halky ozbasdaklyga ses berse onun bilen hic hili gatnasyk etmejekdigini aydyp gorkezyar 1958 nji yylyn Ruhnama ayynyn 28 de ahli fransuz 13 baknasynda genes gecirilyar Onda dine Gwineyanyn halky Senu Turenin yolbascylygynda ozbasdaklyga ses beryar 1958 nji yylyn Garassyzlyk ayynyn 20 de ozbasdaklygyny jar edyar ilkinji prezidenti Seku Turen bolyar Fransiya beyleki 12 yurdun hyzmatdaslykda galanyna begenip Gwineyany pes dereja getirmek ucin ahli fransuzlara Gwineyadan tiz cykmaga cagyryar Fransuzlar ahli dowlet arhiw dokumentlerini stanoklaryn isleysi baradaky cyzgylary hem alyp gaydyarlar Gwineya garsy ykdysady gabaw gurayar Emma Gwineyanyn bu kyn dowri uzaga cekmedi Ony SSSR goldady Gwineya beyleki Afrika baknalaryna gorelde boldy 1960 njy yylda Gwineya birnace Gunbatar dowletler bilen gatnasygy yola goydy 1965 nji yylda Fransiya bilen ilci gatnasyklaryny yola goydy we ony dowlet agdarylysygyna synansykda ayyplady 1977 nji yylyn Alp Arslan ayynda Gwineyanyn saherlerinde biduzguncilikler bolyar Welayat yolbascylarynyn birnacesi oldurilyar 1976 njy yylda Fransiya bilen diplomatik gatnasyklar dikeldildi 1984 nji yylda Gurbansoltan ayynda polkownik Lansano Kontenin yolbascylygynda harby gullukcylaryn topary gandokusiksiz agdarlysyk etdi 1991 nji yylda taze konstitusiya kabul edildi 1993 nji yylda yurdun taryhynda ilkinji gezek koppartiyalylyk saylaw boldy Lansano Konte prezident saylanyldy 1995 nji yylyn saylawynda yene de L Kontenin Birlik we osus partiyasy yenis gazanyar 1996 njy yylda Konte prezident tarapyndan bellenilyan premyer ministr wezipesini girizdi Galerieatlas Guinea Dame de Mali Chute de Tabouna a Kindia Chute de Saala Labe Chimpanze de Bossou Plage sur les Ile de Loos