Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Indoneziýa Kommunistik Partiýasy IKP Partai Komunis INDONESIA 1920 ýýlyn 23 maýýnda esaslandyrylýar 1920 ýýlda Komintern
Indoneziýa Kommunistik Partiýasy
Indoneziýa Kommunistik Partiýasy (IKP; Partai Komunis INDONESIA) - 1920 ýýlyn 23 maýýnda esaslandyrylýar.
1920 ýýlda Kominterne girýär. Kominternin kömegi netijesinde partiýa çepli gysharmanyn ýol beren ýalnyshlyklaryndan kem-kemden saplanyp, marksistik-leniňçilik teoriýany rewolişiýöň strategiýany we taktikany ozleshdirip bashlaýar. Indoneziýa halkynyň milli-azatlyk göreşhiňde OKP-nyň roly güýçlenýär. IKP 1926-27 ýýllarda halkyň golland kolonizatorlaryna garshy eden gozgalanyna ýolbashçylyk edýär. Gozgalanyň ýeňilmegi bilen IKP-e hem uly zarba we ol gadagan edilýär. 1935 ýýlda IKP-nyň ýolbashçylaryndan biri bolan M. Mussonyn inisiatiwasy boýunça Ýawa adalarynda gizlin kommunistik gurama döredilýär. Bu gurama IKP-ni täzeden dikeltmegiň özeni bolýar. Ýaponiýa okkupasyýasy döwründe (1942-45) IKP gizlinlikde hereket edip, milli-azatlyk rewoluşyýasyna (1945 ýýlyn awgusty) ishennir gatnashýar we ýurtda täsirli sýýasy güýje öwrülýär. Indoneziýanyn garashsyz respublikasy diýlip yglan edilmegi bilen IKP-nyň wekilleri ýurdyň ähli ýolbashçy organlaryna girýärler. MK-nyň Sýýasy býurosynyň çleni A. Sharifuddin goranmak ministry (1945-47) we primiýer-minister (1947) bolýar. 1948 ýýlda bolan partiýa konferensiýasy Ishçiler we Sosialistik partiýalaryň KP bilen birleshmegi barada karar Kabul edýär. 1948 ýýlda Madiun shaherinin sebitiňde (Gd.Ýawa) bolan gan döküşhikli wakalar IKP-a uly zýýan ýetirýär. IKP-nyň ençeme görnükli ýolbashçylary, shol sanda Musso, Sharifuddan heläk bolýar. Emma eýýäm 1951 ýýla çenli IKP özüni tijemegi basharýar. D.I.aýdytyň bashtutanlygynda partiýanyn täze ýolbashçylary saýlaňýarlar. Partiýa ýene-de bashlaýar. IKP=in 5 gurultaýý (1954) köpçülikleýin partiýany we ýeke-tak milli fronty döretmek sýýasatyny öne sürýär. IKP 1955 ýýldaky parlament saýlawlarynda 6.mln, 1958 ýýlyn saýlawlarynda 8mln-dan gowrak ses alýar. 60-njy ýýllaryn ortalarynda IKP kapytalistik ýurtlarynyň in uly kompartiýasynyn öwrülýär. (shol wagt onuň çelenleriniň we çlenligine kandydatlarynyň sany 3,5mln-a ýetýärdi.) we ýurduň ençeme jemgyýetçilik guramalary IKP-nyň ýolbashçylarynda hereket edýär. Emma IKP-nyň ýolbashçylary maoizmin k9onsepsiýalarynyn täsirine dushup, özleriniň ozalky, marksistik-leniňçilik ýörelgelerinden dashlashyp bashalýar. Olar Indoneziýanynn prezdenti Sukarnonyn hakyndaky, ýagny prezdentin ýeke-tak diktaturasynyň güýçlenmegi barasyndaky konsepsiýanyn doly goldaýarlar, sheýle hem oolar partiýanyn sýýasatyny prezdentin hereketine we sýýasatyna uýgunlashdyrmaga çalyshýarlar IKP-nyň adatdan dashary 7 gurultaýý Sukarnonyn sýýasy programmasyny ( ) partiýanyn ikinji programmasy diýip jar edýär. Dashary sýýasat barada IKP-nyň ýolbashçylary Sukarnonyn -Pekin döretmek baradaky ideýasyny halklaryň azat edijilik göreşhiňde ýurtlarynyň aýratyn roly hakyndaky maoistik konsepsiýasy goldadylar we Aziýa-Afrika ýurtlarynyň üzňelikdäki üznüklikdäki guramalaryny döretmek taktikasynyň durmuşha geçirilmegine ýardam etdiler. 1964-65 ýýllarda Indoneziýanyn ykdysady ýagdaýýnyn ýaramazlashmagyndan köpçüligin nägileliginiň artmagynyň peýdalanylyp, içerki reaksiýa aýaga galyp bashlaýar. Munda esasy roll gury ýer goshunlarynyn komandowaniýesi oýnaýardy, sýýasy häkimýeti basyp almak üçin çepçi ofiserler dilduwsjik guraýarlar (1965), bu reaksiýon harby hereket 30-njy sentýabr diýen ady alýar. IKP-nyň ýolbashçylarynyn kiçijik topary bu hereketi goldamagy karar edýär. Emma bu barada partiýanyn MK-syna habar berilmeýär. 30-njy sentýabr koshk pitnesine öwrülip, ony halkyň giň köpçüligi goldamady, ýurtda gan döküşhikli terror ýaýbaňlaňdy. IKP-nyň we çepli jemgyýetçilik guramalarynyň ýüzlerçe mun çleni (aýdit, Lukman, Hoto, Sudisman, Hoho we b) heläk boldular. 1966 ýýlyn martyňda IKP gadagan edildi. Muňa garamazdan, çün podpolede ishleýän kommunistik toparlar IKP-ni Marksizm-leňinizm esasynda gaýtadan dikeltmek, maoçylardan arany açmak ugrunda çykysh edýärler. Podpolede, rewoluşyýanyn dogry ýola (1967), komunistik hereketiniň wajyp atly marksistik -leniňçilik dashary ýurtlarda partiýanyn marksistik-leniňçilik güýçlerini jebisleshdirmek hem-de IKP-nyň halklara komunistik hereketi bilen aragatnaşhygy dikeldip ösdürmek barada uly ish alyp barýar. IKP-nyň delegaşyýalary komunistik we ishçiler partiýalaryň Halkara Maslahalaryň dokumentlerini goldadylar.
Edebiýat
- D.N.Kratkaýa istoriýa Kominiçişkiý partii Indoneziýa. M 1956
- Ýurýew A. Ýü. Indoneziýa posle sobytiý 1965 goda. M 1973
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Indoneziýa Kommunistik Partiýasy hakda maglumat, Indoneziýa Kommunistik Partiýasy näme? Indoneziýa Kommunistik Partiýasy näme diýmek?
Indoneziya Kommunistik Partiyasy IKP Partai Komunis INDONESIA 1920 yylyn 23 mayynda esaslandyrylyar 1920 yylda Kominterne giryar Kominternin komegi netijesinde partiya cepli gysharmanyn yol beren yalnyshlyklaryndan kem kemden saplanyp marksistik lenincilik teoriyany rewolisiyon strategiyany we taktikany ozleshdirip bashlayar Indoneziya halkynyn milli azatlyk goreshinde OKP nyn roly guyclenyar IKP 1926 27 yyllarda halkyn golland kolonizatorlaryna garshy eden gozgalanyna yolbashcylyk edyar Gozgalanyn yenilmegi bilen IKP e hem uly zarba we ol gadagan edilyar 1935 yylda IKP nyn yolbashcylaryndan biri bolan M Mussonyn inisiatiwasy boyunca Yawa adalarynda gizlin kommunistik gurama doredilyar Bu gurama IKP ni tazeden dikeltmegin ozeni bolyar Yaponiya okkupasyyasy dowrunde 1942 45 IKP gizlinlikde hereket edip milli azatlyk rewolusyyasyna 1945 yylyn awgusty ishennir gatnashyar we yurtda tasirli syyasy guyje owrulyar Indoneziyanyn garashsyz respublikasy diylip yglan edilmegi bilen IKP nyn wekilleri yurdyn ahli yolbashcy organlaryna giryarler MK nyn Syyasy byurosynyn cleni A Sharifuddin goranmak ministry 1945 47 we primiyer minister 1947 bolyar 1948 yylda bolan partiya konferensiyasy Ishciler we Sosialistik partiyalaryn KP bilen birleshmegi barada karar Kabul edyar 1948 yylda Madiun shaherinin sebitinde Gd Yawa bolan gan dokushikli wakalar IKP a uly zyyan yetiryar IKP nyn enceme gornukli yolbashcylary shol sanda Musso Sharifuddan helak bolyar Emma eyyam 1951 yyla cenli IKP ozuni tijemegi basharyar D I aydytyn bashtutanlygynda partiyanyn taze yolbashcylary saylanyarlar Partiya yene de bashlayar IKP in 5 gurultayy 1954 kopculikleyin partiyany we yeke tak milli fronty doretmek syyasatyny one suryar IKP 1955 yyldaky parlament saylawlarynda 6 mln 1958 yylyn saylawlarynda 8mln dan gowrak ses alyar 60 njy yyllaryn ortalarynda IKP kapytalistik yurtlarynyn in uly kompartiyasynyn owrulyar shol wagt onun celenlerinin we clenligine kandydatlarynyn sany 3 5mln a yetyardi we yurdun enceme jemgyyetcilik guramalary IKP nyn yolbashcylarynda hereket edyar Emma IKP nyn yolbashcylary maoizmin k9onsepsiyalarynyn tasirine dushup ozlerinin ozalky marksistik lenincilik yorelgelerinden dashlashyp bashalyar Olar Indoneziyanynn prezdenti Sukarnonyn hakyndaky yagny prezdentin yeke tak diktaturasynyn guyclenmegi barasyndaky konsepsiyanyn doly goldayarlar sheyle hem oolar partiyanyn syyasatyny prezdentin hereketine we syyasatyna uygunlashdyrmaga calyshyarlar IKP nyn adatdan dashary 7 gurultayy Sukarnonyn syyasy programmasyny partiyanyn ikinji programmasy diyip jar edyar Dashary syyasat barada IKP nyn yolbashcylary Sukarnonyn Pekin doretmek baradaky ideyasyny halklaryn azat edijilik goreshinde yurtlarynyn ayratyn roly hakyndaky maoistik konsepsiyasy goldadylar we Aziya Afrika yurtlarynyn uznelikdaki uznuklikdaki guramalaryny doretmek taktikasynyn durmusha gecirilmegine yardam etdiler 1964 65 yyllarda Indoneziyanyn ykdysady yagdayynyn yaramazlashmagyndan kopculigin nagileliginin artmagynyn peydalanylyp icerki reaksiya ayaga galyp bashlayar Munda esasy roll gury yer goshunlarynyn komandowaniyesi oynayardy syyasy hakimyeti basyp almak ucin cepci ofiserler dilduwsjik gurayarlar 1965 bu reaksiyon harby hereket 30 njy sentyabr diyen ady alyar IKP nyn yolbashcylarynyn kicijik topary bu hereketi goldamagy karar edyar Emma bu barada partiyanyn MK syna habar berilmeyar 30 njy sentyabr koshk pitnesine owrulip ony halkyn gin kopculigi goldamady yurtda gan dokushikli terror yaybanlandy IKP nyn we cepli jemgyyetcilik guramalarynyn yuzlerce mun cleni aydit Lukman Hoto Sudisman Hoho we b helak boldular 1966 yylyn martynda IKP gadagan edildi Muna garamazdan cun podpolede ishleyan kommunistik toparlar IKP ni Marksizm leninizm esasynda gaytadan dikeltmek maocylardan arany acmak ugrunda cykysh edyarler Podpolede rewolusyyanyn dogry yola 1967 komunistik hereketinin wajyp atly marksistik lenincilik dashary yurtlarda partiyanyn marksistik lenincilik guyclerini jebisleshdirmek hem de IKP nyn halklara komunistik hereketi bilen aragatnashygy dikeldip osdurmek barada uly ish alyp baryar IKP nyn delegasyyalary komunistik we ishciler partiyalaryn Halkara Maslahalaryn dokumentlerini goldadylar EdebiyatD N Kratkaya istoriya Kominiciskiy partii Indoneziya M 1956 Yuryew A Yu Indoneziya posle sobytiy 1965 goda M 1973