Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Mohandis Karamçand Gandi 1869 njy ýylda günbatar hindistanda indus maşgalasynda dogulyar Gandiniň maşgalasy bay bolupdyr
Mahatma Gandi
Mohandis Karamçand Gandi — 1869-njy ýylda günbatar hindistanda indus maşgalasynda dogulyar. Gandiniň maşgalasy bay bolupdyr we gandi beyleki garyp hindi çagalaryndan tapawutlylykda mekdepde okapdyr. 1882-nji ýylda bary-ýogy 13 ýaşynda ony öylendiryärler. Ayalynyň ady kasturbai ol hem 1869-njy ýylda dogulan. Gandi 1887-nji ýylda londona hukuk kollejine okuwa giryär. 3 ýyl okayar we (lawyer) bolup yetişyär. Ol günorta afrikada 1893-nji ýylda işe başlayar. 1896-njy ýylda öz maşgalasyny afrika göçürip getiryär. Ol wagtlar gunorta afrikada, hindistanda iňlisler höküm süryärdi. 1907-nji ýylda iňlisler günorta afrikada dokumentsiz hindileri yurtdan kowup ya-da türmä salyp başlayarlar. Bu hereket gara kanun adyny alyar. Öz halkyny dilden däl-de ýurekden söyyän gandi halk bilen bile kösenmegi özüniň bagty hem borjy hasaplap hindileri mitinge çagyryar. Bu hindiler garyp adamlardy. Olar iş gozläp bu yere gelipdiler. Mitinge iňlis polisseylerem gelyär.gandi dokumentlerini hindileriň we poliseyleriň gözüniň öňünde oda yakyar. Ony dokumentsiz diyip türmä salyarlar. 1914-nji ýylda gandi angliya gidyär 1915-nji ýylda gandi hindistana yönekey hindi eşiginde gelyär. Ol öňler iňlis eşiginde gelyärdi Ol hindistanyň kop yerlerine aylanyar .adamlar bilen gürrüňdeş bolyar.halkynyň däp-dessurlaryny we taryhyny has içgin öwrenyar. 1915-nji ýylda gandi yazyjy bilen duşuşyar. Olar dostlaşyarlar. Tagor Gandini mahatma yagny beyik rehimdar diyip atlandyryar. Beyik rehimdar diyilmeginiň sebäbi gandi öz halkyny söyse-de halkynyň bähbidi üçin ezijileriň garşysyna güýç ulanmaga garşydy. Ol duşmanlarynyňam ömri üçin alada edyärdi. Gandi yaragsyz gozgalaň gurnayardy. Gandi hindilere şeyle öwredyärdi. Iňlisleri yurtdan kowmak üçin yarag ulanmaň. Olary kowmak üçin olaryň zawod-fabriklerinde işlemäň. Dükanlaryndan haryt satyn almaň. Naharhanalaryna barmaň. Onsoň olar mejbury yurtdan çykyp gitmeli bolarlar. Gandi hemişe garyplar bilen yaşady. Lezzetli zatlardan ýüz öwürdi. Hindi halkyny ýürekden söydi. Söygüsini subut etdi. Ol adam ganynyň dokülmegine hemişe garşydy. Ýüzlerçe million adamlaryň yaragdan ölen asyrynda yaşan bu beyik şahsyýet hindileri perişde kimin gorady. Halkyna gan dökmän garaşsyzlyk alyp berdi. Garaşsyz yurduň prezidentligini şägirdine berdi. Bu bolsa gandiniň wezipä ,şöhrada, baylyga kowalaşmanlygynyň şayadydyr. Gandi adamlaryň deň hukukly bolmagyny isleyärdi. Ol galtaşylmayanlar diyilyän hindi taypalarynyň hukugyny dikeltmek ugrunda goreşdi. Olar bilen oturyp nahar iydi. Söhbet etdi olary hormatlady. Ayaly kasturbai gandiň bu hasiyetini goldamady. Gandi oňa eger islemeseň gidiber meni üýtgetjek bolma men hindi halkyna we adamzat hukugyna ömrümi bagş etdim diydi I will only eat when the violence ends – bu sözleri aydan mahatma gandi Iňlisler hindilere duz satyardy. Özem gymmatdy. Gandi şägirtlerini yanyna alyp 1930-njy ýylyň 12-nji martynda deňiz suwundan bugardyp duz almak üçin kenar yakasyna ýöriş edyär. Birnäçe obalaryň üstünden geçyärler. Obalaryň ilaty olaryň ýollaryna gül oklayardylar we bu ýörüşe kopçulikleyin howes bilen goşulyardylar. Bu ýöriş hindi halkyna bähbitli boldy we taryha duz ýörişi ady bilen girdi.(the salt marçh) Duz ýörişinden soň iňlisler gandini turmä salyarlar. 1931-nji ýylda gandini londona gepleşik geçirmäge çagyryarlar we türmeden boşadyarlar. 1944-nji ýylda gandiň ayaly Kasturbai türmede agyr keselleyär we aradan çykyar. Olar 62 ýyl bile yaşapdylar. 15-nji awgust 1947-nji ýylda hindistan garaşsyz yurt bolyar. Gandiniň islegi bilen onuň şägirdi prezidentlige saylanyar Iňlisleriň gurnamagy bilen päkistan musulmanlaryň yurdy diýlip yglan edilyär. Millionlarça musulmanlar hindistandan pakistana, induslar bolsa hindistana göçup başlayarlar. Yaragly çaknyşyklar bolyar. Gandi hindistanyň bolünmegini islemeyärdi. Emma boljak iş bolupdy. Äpet taryhy akymy saklamak mumkin däldi. Gandi hindistanyň bölünmegine garşy bolsa-da garaşsyz päkistana pul komegini berilmegini yola goyyar. Sebäbi pakistan komege mätäçdi. Gandi bolsa iki yurduň arasynda duşmançylyk däl-de doganlygy yola goymak isleyärdi. Ol pakistanyň halkyny hem öz halky hasaplayardy. Emma gandini pakistanly musulmanlara komek edeni üçin induslar yigrenip başlayarlar. 1948-nji ýylyň 30-njy yanwarynda delide mitingde çykyş etmäge baryarka bir indus ony üç gezek atyar. Ony atan adamyň ady nathuram godse. Ol garyp indus adam bolupdyr. Ol gandini pakistanly musulmanlara pul kömegini edenligi üçin yigrenipdir we şonuň üçin hem atypdyr.
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Mahatma Gandi hakda maglumat, Mahatma Gandi näme? Mahatma Gandi näme diýmek?
Mohandis Karamcand Gandi 1869 njy yylda gunbatar hindistanda indus masgalasynda dogulyar Gandinin masgalasy bay bolupdyr we gandi beyleki garyp hindi cagalaryndan tapawutlylykda mekdepde okapdyr 1882 nji yylda bary yogy 13 yasynda ony oylendiryarler Ayalynyn ady kasturbai ol hem 1869 njy yylda dogulan Gandi 1887 nji yylda londona hukuk kollejine okuwa giryar 3 yyl okayar we lawyer bolup yetisyar Ol gunorta afrikada 1893 nji yylda ise baslayar 1896 njy yylda oz masgalasyny afrika gocurip getiryar Ol wagtlar gunorta afrikada hindistanda inlisler hokum suryardi 1907 nji yylda inlisler gunorta afrikada dokumentsiz hindileri yurtdan kowup ya da turma salyp baslayarlar Bu hereket gara kanun adyny alyar Oz halkyny dilden dal de yurekden soyyan gandi halk bilen bile kosenmegi ozunin bagty hem borjy hasaplap hindileri mitinge cagyryar Bu hindiler garyp adamlardy Olar is gozlap bu yere gelipdiler Mitinge inlis polisseylerem gelyar gandi dokumentlerini hindilerin we poliseylerin gozunin onunde oda yakyar Ony dokumentsiz diyip turma salyarlar 1914 nji yylda gandi angliya gidyar 1915 nji yylda gandi hindistana yonekey hindi esiginde gelyar Ol onler inlis esiginde gelyardi Ol hindistanyn kop yerlerine aylanyar adamlar bilen gurrundes bolyar halkynyn dap dessurlaryny we taryhyny has icgin owrenyar 1915 nji yylda gandi yazyjy bilen dususyar Olar dostlasyarlar Tagor Gandini mahatma yagny beyik rehimdar diyip atlandyryar Beyik rehimdar diyilmeginin sebabi gandi oz halkyny soyse de halkynyn bahbidi ucin ezijilerin garsysyna guyc ulanmaga garsydy Ol dusmanlarynynam omri ucin alada edyardi Gandi yaragsyz gozgalan gurnayardy Gandi hindilere seyle owredyardi Inlisleri yurtdan kowmak ucin yarag ulanman Olary kowmak ucin olaryn zawod fabriklerinde isleman Dukanlaryndan haryt satyn alman Naharhanalaryna barman Onson olar mejbury yurtdan cykyp gitmeli bolarlar Gandi hemise garyplar bilen yasady Lezzetli zatlardan yuz owurdi Hindi halkyny yurekden soydi Soygusini subut etdi Ol adam ganynyn dokulmegine hemise garsydy Yuzlerce million adamlaryn yaragdan olen asyrynda yasan bu beyik sahsyyet hindileri perisde kimin gorady Halkyna gan dokman garassyzlyk alyp berdi Garassyz yurdun prezidentligini sagirdine berdi Bu bolsa gandinin wezipa sohrada baylyga kowalasmanlygynyn sayadydyr Gandi adamlaryn den hukukly bolmagyny isleyardi Ol galtasylmayanlar diyilyan hindi taypalarynyn hukugyny dikeltmek ugrunda goresdi Olar bilen oturyp nahar iydi Sohbet etdi olary hormatlady Ayaly kasturbai gandin bu hasiyetini goldamady Gandi ona eger islemesen gidiber meni uytgetjek bolma men hindi halkyna we adamzat hukugyna omrumi bags etdim diydi I will only eat when the violence ends bu sozleri aydan mahatma gandi Inlisler hindilere duz satyardy Ozem gymmatdy Gandi sagirtlerini yanyna alyp 1930 njy yylyn 12 nji martynda deniz suwundan bugardyp duz almak ucin kenar yakasyna yoris edyar Birnace obalaryn ustunden gecyarler Obalaryn ilaty olaryn yollaryna gul oklayardylar we bu yoruse kopculikleyin howes bilen gosulyardylar Bu yoris hindi halkyna bahbitli boldy we taryha duz yorisi ady bilen girdi the salt march Duz yorisinden son inlisler gandini turma salyarlar 1931 nji yylda gandini londona geplesik gecirmage cagyryarlar we turmeden bosadyarlar 1944 nji yylda gandin ayaly Kasturbai turmede agyr keselleyar we aradan cykyar Olar 62 yyl bile yasapdylar 15 nji awgust 1947 nji yylda hindistan garassyz yurt bolyar Gandinin islegi bilen onun sagirdi prezidentlige saylanyar Inlislerin gurnamagy bilen pakistan musulmanlaryn yurdy diylip yglan edilyar Millionlarca musulmanlar hindistandan pakistana induslar bolsa hindistana gocup baslayarlar Yaragly caknysyklar bolyar Gandi hindistanyn bolunmegini islemeyardi Emma boljak is bolupdy Apet taryhy akymy saklamak mumkin daldi Gandi hindistanyn bolunmegine garsy bolsa da garassyz pakistana pul komegini berilmegini yola goyyar Sebabi pakistan komege matacdi Gandi bolsa iki yurdun arasynda dusmancylyk dal de doganlygy yola goymak isleyardi Ol pakistanyn halkyny hem oz halky hasaplayardy Emma gandini pakistanly musulmanlara komek edeni ucin induslar yigrenip baslayarlar 1948 nji yylyn 30 njy yanwarynda delide mitingde cykys etmage baryarka bir indus ony uc gezek atyar Ony atan adamyn ady nathuram godse Ol garyp indus adam bolupdyr Ol gandini pakistanly musulmanlara pul komegini edenligi ucin yigrenipdir we sonun ucin hem atypdyr Gandi