Hun Şanýusy Özünden öň Teoman han Özünden soň Kiok Doguldy B e öňki 234 nji ýyl Öldi B e öňki 174 nji ýyl Kakasy Teoman
Mete han

Özünden öň: Teoman han
Özünden soň: Kiok
Doguldy: B.e.öňki 234-nji ýyl
Öldi: B.e.öňki 174-nji ýyl
Kakasy: Teoman han
Aýallary: Birnäçe Hun we Hytaý şazadalary. Ogly: Kiok
Mete han (hytaýça: 冒頓單于pinýin: Mòdú chānyú; B.e.öňki 234 - B.e.öňki 174), B.e.öň 209-b.e.öň 174-nji ýyllar aralygynda höküm süren Türkmen-Hun (Hiung-nu) hökümdary[1][2][3][4]. Oguznama dessanyndaky Oguz han şol Mete han diýlip çak edilýär. Kakasy Teoman han (Touman).
Ady
Ylmy gözleg ugrundaky adamlaryň pikirleri dürli-dürlidir. Hytaýda orta eýýamlarda Mödün (冒頓 is /mək-twən/şeklinde ýazylandygy hem öňe sürülýär[5]. Gysgaça aýdanymyzda, Gadymy hytaýça bu adyň manysy Türki dillerde we Mongol dilleri bilen Parsça sözlenen bagtur, Orta Aziýa Türkilerinde bagatur (bahadyr-gahryman) görnüşinde ulanylypdyr. Käbir ylmy-gözleýjilere görä «Motun» hem diýlipdir. Wengerçe (Hungary) hem «bátor» ýa-da gadymy şekli bolan batur, Türkmençe hem «Batyr», Tuwa türkiçe maadyr (gahryman) sözleri birmeňzeş eşidilýär[5]. Eýran dillerinde «Bag» sözi «jenap» ýa-da «Lord» sözi eşidilmek bilen birlikde bu söz belkide Orta Aziýa Türkmenlerinden Eýrana ýaýran söz bolan bolmagy mümkin[5]. Klawsonyň (Clauson) pikiriçe Eýran dillerinden bolmagy mümkin diýip hasap edyär[6].
Metehanyň kagan bolmagy
Hytaý çeşmelerinde düşündirilşine görä, Aziýa Hun hökümdarlygynyň gurujysy bolan Teoman, ogly Metehanyň ýerine beýleki aýaly Ýenşiniň ogluny tagta çykarmak isledi. Däplerine görä Türkmen aýaldan bolan, Türkmeniň tagta geçmegi gerekdi. Metehanyň öweý ejesi hytaýlydy. Ýagny hytaý heleýinden bolan erkek jigsi tagta geçmelidi. Şol sebäpden hem ikinji aýaly Teomana gep içirdi we Metehany goňşy duşman kowmy bolan Ýueçjilere (Düýeçi) girew hökmünde iberýär. Sebäbi Teoman han olara salgyt töleýärdi. Kakasy onuň yz ýany Ýueçjilere söweş yglan edip Metehany hem şol ýerde öldürtmek isledi. Mete kakasyndan öňürtiläp Ýueçjileriň elinden gaçdy. Kakasy onuň bu edermenligi üçin on müň çadyrly goşuny berdi. Soňra Mete öz kakasynyň pirimleriniň üstüni açdy we oňa garşy uruş yglan etdi. Öweý ejesi we tagta geçjek bolýan jigsini öldürip kagan boldy (B.e.öňki 209-njy ýyl)
Ok hekaýaty
Has soňra göçüp-gonup gezen kowumyň ulanan Çawuş Oky ady berilen düzgüni oýlap tapan Mete han bolupdyr. Hytaý çeşmelerine görä eger okuny bir ýere çenäp atsa, onuň emrindäki esgerleriniň hemmesi şol ok atylan tarapa birlikde ok atyp ýok ederdiler. Bir gün okuny iň gowy gören atyna çenedi. Esgerleriň käbiri ata ok atmakdan ýüz dönderdiler. Soňra Mete han okuny gezekli gezegine ýüz dönderenlere tarap çenäp atdy. Emrindäki esgerler ýüz dönderen esgerleri atyp öldürdiler. Şeýdip kiçilikden bäri oýnan ok ýaý çenemek endigini hakykat ýüzûne geçirip başlapdyr. Bir gün emrinde bolan 10 müň esgeri bilen ýola çykdy. Ol awa çykan kakasyna tarap ok atdy. Soňra onmüň esgerleriň hiç biri hem onuň kakasyna garşy ok atmakdan ýüz dönderip.bilmediler we ok atyp ony öldürdiler[7].
Hunlaryň (Hiung-nu) beýgelmegi
Metehan öňler Hunlardan toprak talap eden gündogar goňşulary Dunhularyň üstüne ýöriş etdi we olary agyr ýeňlişe sezewar etdi. Baglaşylan şertnamada Dunhular ýyllyk sygyr, at we düýeden ybarat mal-garalar bilen salgyt bermäge razy boldylar we B. e. öň 208-nji ýylda olary öz häkimýeti astyna aldy. Dunhulary ýeňeninden soňra [8], Demirgazyk Mongoliýada ýaşaýan Tungus ýaly halklary hem özûne tabyn etdi. B. e. öň 177 一B.e.öňki 165-nji ýyllar aralygynda Hunlaryň günorta günbatarynda, Taňry daglary bilen Gansu arasynda ýaşaýan Ýuweçjileriň üstüne ýörüş etdi[9]. B.e.öň 203-nji ýylda Ýuweçjileri ýeňlişe sezewar edip olary öz topraklaryna birikdirdi[2]. Ordoda häkim bolmaga synanyşan Tahin türklerini ýeňlişe sezewar etdi. Hytaýyň üstüne yzygiderli çozuşlary edip Sary derýanyň günortasyndaky galalary öz golastyna aldy. Bu ýeňişlerden soňra Hunlara şan-şöhrat dabaralanyp başlady. Söwda ýollary olaryň eline geçdi[2]. Töwereginde ýaşaýan Altaý (Mongol, Tungus we Türk we ş.m.) kowumlaryny golastyna alyp esger we strategik düzgün nyzamly, tilsimli kuwwatly goşuny kemala getirdi. B. e. öň 200-nji ýylda Han dinastiýasynyň imperatory Gao Zunyň (Gao Di) 320.000 adamlyk goşunyny Baidengde (häzirki Dtong, Şanşi) Peteng galasynda gabawa saldy. Gao Zu Metäniň aýalyna sowgatlar iberdi we Mete Hytaýyň Demirgazyk welaýatlaryny Hunlara bermelidigini we ýyllyk salgyt tölemelidigini aýtdy. Hytaý imperatory muny kabul edeninden soň gabaw goý bolsun edildi[3]. Gao Zu paýtagty Çanga ugrasa-da Mete şol wagt pursatdan peýdalanyp Hanyň demirgazyk serhetlerine çozup giripdir. Soňra B.e.öň 198-nji ýylda Gao Zu ýaraşyk şertnamasyny isläp Hanyň şagyzyny Tanhunyň aýaly bolmak we ýyllyk salgyt tölemek şerti bilen antlaşyga gol çekilipdir.
Han hanedanlygy bilen garyndaşlyk
Kin (Qin) we Ku (Chu) bilen köpe çeken aldym-berdimli söweşleriň yz ýany Han imperatory bolan Liu Bang (Gao Zu), Baidengda Metäniň garşysynda kyn güne düşeninde, ysgyndan gaçan goşunynyň Hunlar bilen darkaş gurup bilmejekdiklerine göz ýetirdi. Garyndaşlyk (和亲) gatnaşygyny açmak üçin şagyzyny serpaýlary bilen birlikde sowgat hökmünde Hun saraýyna ugradýar. Liu Bang b.e.öň 195-nji ýylda öleninden soň, aýaly Lü Hou zenan imperator bolýar. B.e.öň 192-nji ýylda Mete Lü Houa durmuş gurmaklygy teklip edip hat ýollaýar. Ýurdunyň içinde Hunlar bilen garyndaşlygyň ýokdugyny göz öňünew tutan şazenan Metä hat ýollap oňa bir şagyzyny ugratdy. Hytaý çeşmelerine görä Lü Hounyň hormatlylygyna utanan Mete zenan imperatora hat ýazyp ötünç sorady.
Hytaý söweşinden soň Mete Ýuweçjileri we Wusunulary Hunlaryň gullary bolmaklygy üçin sütem etdi
Şan-şöhray Hunlaryň Hökümdarlygyny kabul eden birnäçe halklar Hunlaryň ygtyýarlygynda dolandyryldy. Olaryň birnäçesini, şähralygyň bütin göçüp-gonup gezen atly okçylaryny bir hökümdarlygyň astynda birleşdirdi. Mete Tarim howzynda özûne baglylyga wepaly boljakdygyna and içen birnäçe şäherleri welaýatlary döretdi. Onuň esger strategik hem-de dolandyrma düzgünleri Orta Aziýada (Turan) hem meşhurdy. Hökümdarlygynyň töwereklerine harby-goşuny bilen gorky saldy. Söweş tilsimleri we harby displinasynyň saýasynda Hytaý imperiýasy we beýleki taýpalar ýeňlişe uçraýararlar. Söweşjeň goşunynda basylyp alynan ýerleriň hakyna tutma esgerleri ýa-da şoňa meňzeş başga taýpanyň islendik adamlary esgerlige kabul edilmändir. Diňe başarjaň söweş tilsimine ökde we taýýarlykly söweşjeňlerden ybarat bolupdyr. Eýelän ýerlerindäki talanan mal-baýlyklary we her dürli hörekler bilen esgerlerini dolandyrypdyrlar[2]. Mete b.e.öňki 174-nji ýylda öleninde özûnden soňkylara, birnäçe kowumlaryň birleşdirilen taýpaly döwleti galdyrdy. Bu hökümdarlyk 18 million km2 çäklere çenli uzalypdyr. Hökümdarlygyň serhetleri gündogardan günbatara Ýapon deňizinden Itil derýasyna, Hazara we demirgazykdan günorta, Sibiriýadan Tibet we Kaşmire çenli uzanypdyr[2][3][4].
Lakamy hakynda
Meşhurlyk sektorynda Çyn-maçyn (Hytaý) rowaýatlarynda agzalyp geçilen rehimsiz we disiplinaly serkerde diýlip teswir edilen harakterlerde, şol bir sanda Modu, Şanýu ýaly Metäniň her dürli lakamlary hem bolupdyr. Metäniň ömri hakynda Çyn-maçyn çeşmelerinde her hili hekaýalardan agtarylandyr.
Oguz han rowaýaty
Türkmen dessanlarynda Hytaýy we Hindistany basyp alan Oguz hanyň Mete bolandygy hakynda pikirler bar. Dessanda agzalyp geçilýän Oguz han bilen Metäniň hekaýalarynyň içinde birnäçe meňzeşlikler bardyr. Şol Hytaý çeşmelerindäki hekaýanyň Oguz han rowaýatynyň taryhy sahypalaryny reallaşdyrylandygy çak edilýär[2][3][4].
Türk Gara kuwwatlarynyň gurluşy
Türk Gara kuwwatlarynyň gurluş.taryhy 1963-nji ýyl diýlip kabul edilýär. Nihal Atsyz 1963-nji ýylda we 1973-nji ýylda Türkiýe Gara ordasynyň gurluş taryhynyň Metäniň tagta geçen B.e.öňki 209-njy ýylyň bolmagynyň gerekdigini ýazypdyr[10][11]. Atsyzyň pikirlerini goldaýan Ýylmaz Öztuna 1968-nji ýylda Jemal Tural bilen Türk Gara kuwwatlarynyň gurluş taryhynyň B.e.öňki 209-njy ýyl bolmalydygyna goşulypdyrlar[12]. Soňra gurluş taryhynyň B.e.öňki 209-njy ýyl diýip üýtgedilipdir.
Mulan multfilmindäki hereketler
Çyn-maçyn halk dessanlarynda Göktürklere garşy başlanan söweşe gatnaşan esger zenan Hua Mulan atly garran kakasynyň ýerine urşa giden gyzyň baş keşbi hakynda multfilm teleýaýlyma hem goýberilendir. Hytaý diwaryndan geçip Hytaýa çozup giren rehimsiz hem hyrsyz «Hun» serkerdesi «Şanýu» nyň motifi Meteden alynypdyr.
Çeşme
1. ^ "Central Asian arts, Mongolian Huns" . Encyclopædia Britannica. 29 aprel 2008 -nji ýylyndaky arhiwlenen çeşmeden alyndy. 11 iýun 2008.
2. ^ a b c d e f Ana Britaannica, Mete maddasy. Ana. 1986. "Hun hökümdary"
3. ^ a b c d Meydan Larousse,Mete maddasy. 1970. "Beýik Türkmen - Hun imperatory".
4. ^ a b c Beýik Larousse, Mete maddasy. Interpres. 1986. "Hun imperatory, Hun baştutany Dumanyň (Teoman) uly ogly"
5. ^ a b c Beckwith (2009), p. 387, n. 8.
6. ^ Clauson, Gerard: An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Clarendon Press (Oxford), 1972. Entry: Bagatur
7. ^ s:zh:史記/卷110 (6. paragrafı)
8. ^ Sýan Pi bilen Wuhuan Donghu asylly bolandygy hakyndaky baglanyşykly tez
9. ^ Roux, Jean Paul (1984). Türkleriň Taryhy (Historie desTurks). Ad. ISBN 975-506-018-9. "Batıda Yüeçiler ile çatışarakonları177-176 ve174-165 yıllarıarasındayapıldığı sanılan iki sefer ile Kansudan(Gansu)kovdular. Heredot'agöre İskitlerden bile bilinenbirgeleneğe uyarak savaşta yendikleri kralların kafatasını kadeh olarak kullandılar (MÖ 165)"
10. ^ Nihal Atsyz, 'Türk Kara Ordusu Ne Zaman Kuruldu?', Orkun, Sayı: 18 (15 Temmuz 1963)
11. ^ Nihal Atsyz, 'Türk Karaordusunun Kuruluşu Meselesi', Ötüken, Sayı: 4 (1973)
12. ^ Ýylmaz Öztuna, 'Türk Ordusu 605 yıl önce kurulmadı', Hayat TarihMecmuası, Sayı: 8 (Ekim 1968)
Başga çeşmeler:
Sima Qian, "Beýik Waka-Nüwis" Kitaby, C.110, "Hiung-nu" 50 司馬遷,史記(太史 公書) 卷一百十匈奴列傳第五十 (Wikiçeşme) Gan Gu, "Qian Han" Kitaby, C.94 "Hiung-nu" 64 班固,前漢書卷九十 四匈奴傳第六十四Wikiçeşme
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Mete han hakda maglumat, Mete han näme? Mete han näme diýmek?
Hun Sanyusy Ozunden on Teoman han Ozunden son Kiok Doguldy B e onki 234 nji yyl Oldi B e onki 174 nji yyl Kakasy Teoman han Ayallary Birnace Hun we Hytay sazadalary Ogly Kiok Mete han hytayca 冒頓單于pinyin Modu chanyu B e onki 234 B e onki 174 B e on 209 b e on 174 nji yyllar aralygynda hokum suren Turkmen Hun Hiung nu hokumdary 1 2 3 4 Oguznama dessanyndaky Oguz han sol Mete han diylip cak edilyar Kakasy Teoman han Touman AdyYlmy gozleg ugrundaky adamlaryn pikirleri durli durlidir Hytayda orta eyyamlarda Modun 冒頓 is mek twen seklinde yazylandygy hem one surulyar 5 Gysgaca aydanymyzda Gadymy hytayca bu adyn manysy Turki dillerde we Mongol dilleri bilen Parsca sozlenen bagtur Orta Aziya Turkilerinde bagatur bahadyr gahryman gornusinde ulanylypdyr Kabir ylmy gozleyjilere gora Motun hem diylipdir Wengerce Hungary hem bator ya da gadymy sekli bolan batur Turkmence hem Batyr Tuwa turkice maadyr gahryman sozleri birmenzes esidilyar 5 Eyran dillerinde Bag sozi jenap ya da Lord sozi esidilmek bilen birlikde bu soz belkide Orta Aziya Turkmenlerinden Eyrana yayran soz bolan bolmagy mumkin 5 Klawsonyn Clauson pikirice Eyran dillerinden bolmagy mumkin diyip hasap edyar 6 Metehanyn kagan bolmagyHytay cesmelerinde dusundirilsine gora Aziya Hun hokumdarlygynyn gurujysy bolan Teoman ogly Metehanyn yerine beyleki ayaly Yensinin ogluny tagta cykarmak isledi Daplerine gora Turkmen ayaldan bolan Turkmenin tagta gecmegi gerekdi Metehanyn owey ejesi hytaylydy Yagny hytay heleyinden bolan erkek jigsi tagta gecmelidi Sol sebapden hem ikinji ayaly Teomana gep icirdi we Metehany gonsy dusman kowmy bolan Yuecjilere Duyeci girew hokmunde iberyar Sebabi Teoman han olara salgyt toleyardi Kakasy onun yz yany Yuecjilere sowes yglan edip Metehany hem sol yerde oldurtmek isledi Mete kakasyndan onurtilap Yuecjilerin elinden gacdy Kakasy onun bu edermenligi ucin on mun cadyrly gosuny berdi Sonra Mete oz kakasynyn pirimlerinin ustuni acdy we ona garsy urus yglan etdi Owey ejesi we tagta gecjek bolyan jigsini oldurip kagan boldy B e onki 209 njy yyl Ok hekayatyHas sonra gocup gonup gezen kowumyn ulanan Cawus Oky ady berilen duzguni oylap tapan Mete han bolupdyr Hytay cesmelerine gora eger okuny bir yere cenap atsa onun emrindaki esgerlerinin hemmesi sol ok atylan tarapa birlikde ok atyp yok ederdiler Bir gun okuny in gowy goren atyna cenedi Esgerlerin kabiri ata ok atmakdan yuz donderdiler Sonra Mete han okuny gezekli gezegine yuz donderenlere tarap cenap atdy Emrindaki esgerler yuz donderen esgerleri atyp oldurdiler Seydip kicilikden bari oynan ok yay cenemek endigini hakykat yuzune gecirip baslapdyr Bir gun emrinde bolan 10 mun esgeri bilen yola cykdy Ol awa cykan kakasyna tarap ok atdy Sonra onmun esgerlerin hic biri hem onun kakasyna garsy ok atmakdan yuz donderip bilmediler we ok atyp ony oldurdiler 7 Hunlaryn Hiung nu beygelmegiMetehan onler Hunlardan toprak talap eden gundogar gonsulary Dunhularyn ustune yoris etdi we olary agyr yenlise sezewar etdi Baglasylan sertnamada Dunhular yyllyk sygyr at we duyeden ybarat mal garalar bilen salgyt bermage razy boldylar we B e on 208 nji yylda olary oz hakimyeti astyna aldy Dunhulary yeneninden sonra 8 Demirgazyk Mongoliyada yasayan Tungus yaly halklary hem ozune tabyn etdi B e on 177 一B e onki 165 nji yyllar aralygynda Hunlaryn gunorta gunbatarynda Tanry daglary bilen Gansu arasynda yasayan Yuwecjilerin ustune yorus etdi 9 B e on 203 nji yylda Yuwecjileri yenlise sezewar edip olary oz topraklaryna birikdirdi 2 Ordoda hakim bolmaga synanysan Tahin turklerini yenlise sezewar etdi Hytayyn ustune yzygiderli cozuslary edip Sary deryanyn gunortasyndaky galalary oz golastyna aldy Bu yenislerden sonra Hunlara san sohrat dabaralanyp baslady Sowda yollary olaryn eline gecdi 2 Towereginde yasayan Altay Mongol Tungus we Turk we s m kowumlaryny golastyna alyp esger we strategik duzgun nyzamly tilsimli kuwwatly gosuny kemala getirdi B e on 200 nji yylda Han dinastiyasynyn imperatory Gao Zunyn Gao Di 320 000 adamlyk gosunyny Baidengde hazirki Dtong Sansi Peteng galasynda gabawa saldy Gao Zu Metanin ayalyna sowgatlar iberdi we Mete Hytayyn Demirgazyk welayatlaryny Hunlara bermelidigini we yyllyk salgyt tolemelidigini aytdy Hytay imperatory muny kabul edeninden son gabaw goy bolsun edildi 3 Gao Zu paytagty Canga ugrasa da Mete sol wagt pursatdan peydalanyp Hanyn demirgazyk serhetlerine cozup giripdir Sonra B e on 198 nji yylda Gao Zu yarasyk sertnamasyny islap Hanyn sagyzyny Tanhunyn ayaly bolmak we yyllyk salgyt tolemek serti bilen antlasyga gol cekilipdir Han hanedanlygy bilen garyndaslykKin Qin we Ku Chu bilen kope ceken aldym berdimli soweslerin yz yany Han imperatory bolan Liu Bang Gao Zu Baidengda Metanin garsysynda kyn gune duseninde ysgyndan gacan gosunynyn Hunlar bilen darkas gurup bilmejekdiklerine goz yetirdi Garyndaslyk 和亲 gatnasygyny acmak ucin sagyzyny serpaylary bilen birlikde sowgat hokmunde Hun sarayyna ugradyar Liu Bang b e on 195 nji yylda oleninden son ayaly Lu Hou zenan imperator bolyar B e on 192 nji yylda Mete Lu Houa durmus gurmaklygy teklip edip hat yollayar Yurdunyn icinde Hunlar bilen garyndaslygyn yokdugyny goz onunew tutan sazenan Meta hat yollap ona bir sagyzyny ugratdy Hytay cesmelerine gora Lu Hounyn hormatlylygyna utanan Mete zenan imperatora hat yazyp otunc sorady Hytay sowesinden son Mete Yuwecjileri we Wusunulary Hunlaryn gullary bolmaklygy ucin sutem etdiSan sohray Hunlaryn Hokumdarlygyny kabul eden birnace halklar Hunlaryn ygtyyarlygynda dolandyryldy Olaryn birnacesini sahralygyn butin gocup gonup gezen atly okcylaryny bir hokumdarlygyn astynda birlesdirdi Mete Tarim howzynda ozune baglylyga wepaly boljakdygyna and icen birnace saherleri welayatlary doretdi Onun esger strategik hem de dolandyrma duzgunleri Orta Aziyada Turan hem meshurdy Hokumdarlygynyn towereklerine harby gosuny bilen gorky saldy Sowes tilsimleri we harby displinasynyn sayasynda Hytay imperiyasy we beyleki taypalar yenlise ucrayararlar Sowesjen gosunynda basylyp alynan yerlerin hakyna tutma esgerleri ya da sona menzes basga taypanyn islendik adamlary esgerlige kabul edilmandir Dine basarjan sowes tilsimine okde we tayyarlykly sowesjenlerden ybarat bolupdyr Eyelan yerlerindaki talanan mal baylyklary we her durli horekler bilen esgerlerini dolandyrypdyrlar 2 Mete b e onki 174 nji yylda oleninde ozunden sonkylara birnace kowumlaryn birlesdirilen taypaly dowleti galdyrdy Bu hokumdarlyk 18 million km2 caklere cenli uzalypdyr Hokumdarlygyn serhetleri gundogardan gunbatara Yapon denizinden Itil deryasyna Hazara we demirgazykdan gunorta Sibiriyadan Tibet we Kasmire cenli uzanypdyr 2 3 4 Lakamy hakyndaMeshurlyk sektorynda Cyn macyn Hytay rowayatlarynda agzalyp gecilen rehimsiz we disiplinaly serkerde diylip teswir edilen harakterlerde sol bir sanda Modu Sanyu yaly Metanin her durli lakamlary hem bolupdyr Metanin omri hakynda Cyn macyn cesmelerinde her hili hekayalardan agtarylandyr Oguz han rowayatyTurkmen dessanlarynda Hytayy we Hindistany basyp alan Oguz hanyn Mete bolandygy hakynda pikirler bar Dessanda agzalyp gecilyan Oguz han bilen Metanin hekayalarynyn icinde birnace menzeslikler bardyr Sol Hytay cesmelerindaki hekayanyn Oguz han rowayatynyn taryhy sahypalaryny reallasdyrylandygy cak edilyar 2 3 4 Turk Gara kuwwatlarynyn gurlusyTurk Gara kuwwatlarynyn gurlus taryhy 1963 nji yyl diylip kabul edilyar Nihal Atsyz 1963 nji yylda we 1973 nji yylda Turkiye Gara ordasynyn gurlus taryhynyn Metanin tagta gecen B e onki 209 njy yylyn bolmagynyn gerekdigini yazypdyr 10 11 Atsyzyn pikirlerini goldayan Yylmaz Oztuna 1968 nji yylda Jemal Tural bilen Turk Gara kuwwatlarynyn gurlus taryhynyn B e onki 209 njy yyl bolmalydygyna gosulypdyrlar 12 Sonra gurlus taryhynyn B e onki 209 njy yyl diyip uytgedilipdir Mulan multfilmindaki hereketlerCyn macyn halk dessanlarynda Gokturklere garsy baslanan sowese gatnasan esger zenan Hua Mulan atly garran kakasynyn yerine ursa giden gyzyn bas kesbi hakynda multfilm teleyaylyma hem goyberilendir Hytay diwaryndan gecip Hytaya cozup giren rehimsiz hem hyrsyz Hun serkerdesi Sanyu nyn motifi Meteden alynypdyr Cesme1 Central Asian arts Mongolian Huns Encyclopaedia Britannica 29 aprel 2008 nji yylyndaky arhiwlenen cesmeden alyndy 11 iyun 2008 2 a b c d e f Ana Britaannica Mete maddasy Ana 1986 Hun hokumdary 3 a b c d Meydan Larousse Mete maddasy 1970 Beyik Turkmen Hun imperatory 4 a b c Beyik Larousse Mete maddasy Interpres 1986 Hun imperatory Hun bastutany Dumanyn Teoman uly ogly 5 a b c Beckwith 2009 p 387 n 8 6 Clauson Gerard An etymological dictionary of pre thirteenth century Turkish Clarendon Press Oxford 1972 Entry Bagatur 7 s zh 史記 卷110 6 paragrafi 8 Syan Pi bilen Wuhuan Donghu asylly bolandygy hakyndaky baglanysykly tez 9 Roux Jean Paul 1984 Turklerin Taryhy Historie desTurks Ad ISBN 975 506 018 9 Batida Yueciler ile catisarakonlari177 176 ve174 165 yillariarasindayapildigi sanilan iki sefer ile Kansudan Gansu kovdular Heredot agore Iskitlerden bile bilinenbirgelenege uyarak savasta yendikleri krallarin kafatasini kadeh olarak kullandilar MO 165 10 Nihal Atsyz Turk Kara Ordusu Ne Zaman Kuruldu Orkun Sayi 18 15 Temmuz 1963 11 Nihal Atsyz Turk Karaordusunun Kurulusu Meselesi Otuken Sayi 4 1973 12 Yylmaz Oztuna Turk Ordusu 605 yil once kurulmadi Hayat TarihMecmuasi Sayi 8 Ekim 1968 Basga cesmeler Sima Qian Beyik Waka Nuwis Kitaby C 110 Hiung nu 50 司馬遷 史記 太史 公書 卷一百十匈奴列傳第五十 Wikicesme Gan Gu Qian Han Kitaby C 94 Hiung nu 64 班固 前漢書卷九十 四匈奴傳第六十四Wikicesme