Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
MÄNE BABANYŇ ARAMGÄHI gurlan wagty XI asyr täzeden rejelenen wagty XIV asyr Abu Seýit kümmeti orta asyr Mäne şäherinde X
Mäne baba aramgähi
MÄNE BABANYŇ ARAMGÄHI (gurlan wagty XI asyr, täzeden rejelenen wagty XIV asyr)
Abu Seýit kümmeti orta asyr Mäne şäherinde XI asyrda kuwwatly seljuk döwletiniň emele gelýän we berkeýän döwründe, Horasanyň ykdysady taýdan gülläp ösýän wagtynda gurlupdyr. Kaka etrabynyň Mäne obasynda ýerleşýän bu ýadygärlik musulman şeýhi, mistigi Abu Seýit ibn Abul Haýryň (968-1049) gubrunyň üstünde bina edilipdir. Halk arasynda bu ýadygärlik Mänebabanyň ýadygärligi hökmünde meşhurdyr.
Abu Seýit Demirgazyk Horasanyň syýasy we ruhy durmuşynda möhüm rol oýnapdyr. Onuň abraýy örän belent bolupdyr, hat-da Beýik Seljuk döwletini esaslandyryjylar bolan Çagry beg we Togrul beg “hökümdarlyga pata bermegi” üçin onuň ýanyna gelipdirler. Döwrüniň meşhur weziri Nyzam al-Mülk hem onuň ýanyna tagzym etmäge gelip gider eken. Abu Seýit ýogalandan soň musulman ruhanylary onuň guburynyň töwereginde onuň kultuny döredipdirler. Öz döwründe Abu Seýidiň gubury barada Soltan Sanjar we Horezmşasy Il Arslan alada edip durupdyrlar.
Diwar paruslryň sekiz gyraňlysyndan ýazgylaryň giň zolagy bilen aýrylýar. Buz ýazgylar nash hatynda ýerine ýetirilipdir. Gümmeziň nagyşlary öz reňkleriniň ilkibaşdaky arassalygyny diýen ýaly saklapdyrlar, bu bolsa ony seýrek duşýan nusgalaryň arasyna goşýar.
Ilkinji sapar bu kümmet XIX asyryň ahyrynda professor W.A. Žukowskiý tarapyndan öwrenilipdir. Ol peltagy bezeýän oýmuralaryň stili boýunça bu jaýy XV asyra degişli edipdir. 1920-nji ýylda kümmeti barlan professorlar A.A. Semýonow, A.E. Şmidt we arhitektor A.P. Udalenkow bu ýadygärligi XIV asyryň ahyry diýip seneläpdirler. Demirgazyk Horasandaky kümmetleriniň stiliniň arhitektura analizi esasynda G.A. Pugaçenkowa kümmetiň bina edilen wagty XI asyryň ortasydyr diýlen täze senelenişi teklip etdi.
Taraplary 10,4 metr bolan inedördül jaýly, iki gat gümmez bilen örtülen ilkibaşdaky desga XI asyrda taraplary 21-22-23 sm, galynlygy 4 sm bolan inedördül kerpiçden bina edilepdir. Gurluşygyň kuba meňzeş möçberi belent aýlawyň üstündäki gümmez bilen tamamlanypdyr. Jaýyň şol wagtlar hem günbatara badyrylrn girelge peştagy bolupdyr.
kümmetiň her diwarynyň iç ýüzünde aşaky bölüminde üç tagça bar. Diwarlaryň ýokarky üçünji bölegine her diwarda alty arkajyk edilip, tutuş hatar arka aýlanypdyr. Gümmeze geçmek arkaly paruslary we diwarlarda tekiz tagçalary bolan sekizgyraňlyk ýoly bilen amala aşyrylypdyr. Paruslar iri stalaktitler görnüşindäki gümmezleriň üç bölümli ulgamyndan düzülipdir. Sekizgyraňlygyň üstüni beýik bolmadyk 16 gyraň örtüpdir, onuň üstünde bolsa gümmez durýar. Daş ýüzünden gümmeziň düýbünde beýik bolmadyk 24 gyraňly aýlaw bar.
XIV asyryň I ýarymynda jaýy düýpli rejelemek işleri geçirilipdir. Ýöne ol kümmetiň konstruktiw esaslaryna galtaşmandyr. kümmetiň iç ýüzi ýazgylar bilen gysganylman bezelipdir, peştagy bolsa polihrom mozaika bilen baýlaşdyrylypdyr. Peşatgyň ýüzi we gümmezi tutuş ýüzlenipdir. Mozaik nagşy emele getiren reňkli oýmuralr gež ergini bilen berkidilipdir. Onuň esasy reňkleri gök, ýaşyl, ak, aýry-aýry goşmaça nagyşlar bolsa sary kaşin keramikasyndan edilipdir. Jaýyň öň ýüzüniň polihrom bezegi nash hatynda ýerine ýetirilen ýazgylary girizmek bilen geometrik nagyş esasynda düzülipdir. kümmetiniň iç ýüzündäki žiwopis nagyşalry ak düşegiň ýüzüne gök, gyzyl we käýerde pisse-ýaşyl reňk bilen edilipdir. Ösümlik nagyşlarynyň arasynda gozalary açylyşp duran gowaça düýpleri hem duş gelýär.
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Mäne baba aramgähi hakda maglumat, Mäne baba aramgähi näme? Mäne baba aramgähi näme diýmek?
MANE BABANYN ARAMGAHI gurlan wagty XI asyr tazeden rejelenen wagty XIV asyr Abu Seyit kummeti orta asyr Mane saherinde XI asyrda kuwwatly seljuk dowletinin emele gelyan we berkeyan dowrunde Horasanyn ykdysady taydan gullap osyan wagtynda gurlupdyr Kaka etrabynyn Mane obasynda yerlesyan bu yadygarlik musulman seyhi mistigi Abu Seyit ibn Abul Hayryn 968 1049 gubrunyn ustunde bina edilipdir Halk arasynda bu yadygarlik Manebabanyn yadygarligi hokmunde meshurdyr Abu Seyit Demirgazyk Horasanyn syyasy we ruhy durmusynda mohum rol oynapdyr Onun abrayy oran belent bolupdyr hat da Beyik Seljuk dowletini esaslandyryjylar bolan Cagry beg we Togrul beg hokumdarlyga pata bermegi ucin onun yanyna gelipdirler Dowrunin meshur weziri Nyzam al Mulk hem onun yanyna tagzym etmage gelip gider eken Abu Seyit yogalandan son musulman ruhanylary onun guburynyn towereginde onun kultuny doredipdirler Oz dowrunde Abu Seyidin gubury barada Soltan Sanjar we Horezmsasy Il Arslan alada edip durupdyrlar Diwar paruslryn sekiz gyranlysyndan yazgylaryn gin zolagy bilen ayrylyar Buz yazgylar nash hatynda yerine yetirilipdir Gummezin nagyslary oz renklerinin ilkibasdaky arassalygyny diyen yaly saklapdyrlar bu bolsa ony seyrek dusyan nusgalaryn arasyna gosyar Ilkinji sapar bu kummet XIX asyryn ahyrynda professor W A Zukowskiy tarapyndan owrenilipdir Ol peltagy bezeyan oymuralaryn stili boyunca bu jayy XV asyra degisli edipdir 1920 nji yylda kummeti barlan professorlar A A Semyonow A E Smidt we arhitektor A P Udalenkow bu yadygarligi XIV asyryn ahyry diyip senelapdirler Demirgazyk Horasandaky kummetlerinin stilinin arhitektura analizi esasynda G A Pugacenkowa kummetin bina edilen wagty XI asyryn ortasydyr diylen taze senelenisi teklip etdi Taraplary 10 4 metr bolan inedordul jayly iki gat gummez bilen ortulen ilkibasdaky desga XI asyrda taraplary 21 22 23 sm galynlygy 4 sm bolan inedordul kerpicden bina edilepdir Gurlusygyn kuba menzes mocberi belent aylawyn ustundaki gummez bilen tamamlanypdyr Jayyn sol wagtlar hem gunbatara badyrylrn girelge pestagy bolupdyr kummetin her diwarynyn ic yuzunde asaky boluminde uc tagca bar Diwarlaryn yokarky ucunji bolegine her diwarda alty arkajyk edilip tutus hatar arka aylanypdyr Gummeze gecmek arkaly paruslary we diwarlarda tekiz tagcalary bolan sekizgyranlyk yoly bilen amala asyrylypdyr Paruslar iri stalaktitler gornusindaki gummezlerin uc bolumli ulgamyndan duzulipdir Sekizgyranlygyn ustuni beyik bolmadyk 16 gyran ortupdir onun ustunde bolsa gummez duryar Das yuzunden gummezin duybunde beyik bolmadyk 24 gyranly aylaw bar XIV asyryn I yarymynda jayy duypli rejelemek isleri gecirilipdir Yone ol kummetin konstruktiw esaslaryna galtasmandyr kummetin ic yuzi yazgylar bilen gysganylman bezelipdir pestagy bolsa polihrom mozaika bilen baylasdyrylypdyr Pesatgyn yuzi we gummezi tutus yuzlenipdir Mozaik nagsy emele getiren renkli oymuralr gez ergini bilen berkidilipdir Onun esasy renkleri gok yasyl ak ayry ayry gosmaca nagyslar bolsa sary kasin keramikasyndan edilipdir Jayyn on yuzunin polihrom bezegi nash hatynda yerine yetirilen yazgylary girizmek bilen geometrik nagys esasynda duzulipdir kummetinin ic yuzundaki ziwopis nagysalry ak dusegin yuzune gok gyzyl we kayerde pisse yasyl renk bilen edilipdir Osumlik nagyslarynyn arasynda gozalary acylysp duran gowaca duypleri hem dus gelyar