Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Nurmyrat SaryhanowÝazyjy Nurmyrat SaryhanowDoglan wagty we ýeri1906 Gökdepe TürkmenistanAradan çykan wagty we ýeri4 nji
Nurmyrat Saryhanow
| Nurmyrat Saryhanow | |
| Ýazyjy Nurmyrat Saryhanow | |
| Doglan wagty we ýeri | 1906 Gökdepe, Türkmenistan |
|---|---|
| Aradan çykan wagty we ýeri | 4-nji maý, 1944 Moldowa |
| Käri | Ýazyjy |
| Dili | Türkmençe |
| Milleti | |
| Žanrlary | , |
| Esasy eserleri | |
Ýazyjynyň ömri we döredijiligi
Nurmyrat Saryhanow 1906-njy ýylda Gökdepe etrabynyň ikinji Gökdepe obasynda garyp daýhan maşgalasynda eneden dogulýar. Ol ilki oba mekdebinde okaýar. 1925-nji ýylda onuň kakasy Aşgabat etrabynyň Gökje obasyna göçüp gelýär. Ýaşlykda okamaga bolan höwes ony Aşgabatdaky politehnikuma alyp gelýär. Tehnikumda Nurmyrat üstünlik bilen okaýar we şonuň bilen bir wagtda “Türkmenistan” gazetiniň redaksiýasynda işleýär. 1928-nji ýylda Nurmyrat Saryhanow Daşkende okuwa gidýär. Ol ýerde žurnalistleriň bir ýyllyk kursyny gutaryp, 1929-njy ýyldan tä 1937-nji ýyla çenli Goşun hatarynda gulluk edýär. Bu ýyllar ýazyjy üçin uly terbiýeçilik mekdebini geçýär. Onuň syýasy taýýarlygy ösüp, bilim derejesi artýar. Köpçülik işlerine işjeň gatnaşýar we “Gyzyl goşun” atly harby gazetiň jogapkär sekretary bolup işleýär. N. Saryhanow 1937-41-nji ýyllarda dürli gazetleriň redaksiýalarynda, “Sowet edebiýaty”, “Garagum” žurnallarynda işleýär. Metbugat işi bilen aragatnaşyk saklamagy ony edebiýat meýdanyna çykarýar. N. Saryhanow zähmetsöýer, joşgunly watançydy. Beýik Watançylyk Urşy başlanan wagtynda ol meýletinlik bilen Watan goragyna gidip, özüniň ýiti galamy, ötgür ýaragy bilen faşistlara garşy batyrgaý söweşýär. 1944-nji ýylyň maý aýynyň 4-ne Gitlere garşy Moldowadaky söweş meýdanynda gahrymanlarça wepat bolýar.
N. Saryhanow türkmen prozasynyň taryhyna “Şirin”, “Kitap”, “Arzuw”, “Soňky öý”, “Ak tam”, “Giýew” ýaly hekaýalary; “Şükür bagşy”, “Ýagtylyga çykanlar”, “Gyzgyn günler” ýaly powesleri; "Hossarlygy”, “Aýjemal”, “Garaş aga”, “Ene” ýaly oçerklerini goşmak bilen özüne müdümi ýadygärlik galdyrdy. Olar watançylyk, dostluk duýgularyna, gumanistik, internalistik ideýalaryyna ýugrulan eserlerdir.
N. Saryhanowyň eserleri türkmen dilinde we goňşy halklaryň dilleriniň birnäçesinde ençeme gezek neşir edildi we edilýär
“Kitap” hekaýasy
“Kitap” hekaýasynda N. Saryhanow türkmen nusgawy edebiýatynyň meşhur wekili Magtymguly we onuň edebi mirasy barada söz açýar. Hekaýanyň baş gahrymany Welmyrat aganyň obrazynda türkmen zähmetkeşleriniň XVIII asyr nusgawy şahyry Magtymgula we onuň dürdäne döredijiligine bolan mähirli söýgüsi ynandyryjy suratlandyrylýar. Hekaýada Welmyrat aga ýaly bir sowatsyz adamyň bütün maşgalasynyň guwanjy, olaryň güzeranyny dolandyryjysy bolan düýesini kitap bilen çalyşmagy, okap bilmesede ony wagtal-wagtal eline alyp görmegi, tüýs ýürekden guwanmagy, onuň her bir setirini bir düýä hasaplamagy – bularyň hemmesi okyjyda aýratyn bir täsir galdyrýar.
“Şükür bagşy” powesti
Ýazyjynyň döreden powestleriniň arasynda onuň adyna şöhrat getireni “Şükür bagşy” powestidir. Bu eseri N. Saryhanow urşa gitmeziniň öň ýanynda, 1942-nji ýylda ýazyp gutarýar. Powestde türkmen halkynyň milli saz sungatyna, onuň at owazasyny ýokary derejä göteren belli sazanda Şükür bagşy barada ýazylýar. Eserde suratlandyrylýan waka hakyky durmuşdan, ýagny XIX asyryň ahyrlarynda – 1871-nji ýyl töwereginde Duşak sebitinde bolup geçipdir.
Halkyň arasynda ady belli bolan sazanda Şükür bagşy şol ýyllar otuz ýaşlary töweregindedi. Şükür bagşy sazandady. Ol obama-oba aýlanyp, halka hezil bererdi. Bir gün Şükür obasyna gaýdyp gelende öýünde öz agasynyň atynyň, soňra bolsa agasynyň özüniň hem ýokdugyny synlaýar. Soňra ony Eýran hany Mämmetýar tussag etdi habaryny alansoň biraz oýlanmak üçin dutar çalmana geçýär. Çalyp bolanyndan soňra, daşynda üýşen obadaşlary oňa ol ýok wagty geçen maslahat hakynda gürrüň berýärler. Şükür agasyny alyp gaýtmak niýeti bilen Çolak batyr atly obaň batyry saýlama ýigitleri alyp, Eýran hanynyň üstüne atly-ýaragly çozmakçy. Muňa obaň aksakgaly Artyk aga hem goşulýar. Emma Şüküriň öz pikiri bar. Ol oňa ilkinji dutaryny alyp beren agasyny dutary bilen boşatmasa rahatlanmajak. Obadaşlarynyň maslahatyna kaýyl bolman, ol dag aşyp, Eýran hanyna saz çalyp berip, öz doganyny zyndandan boşatmakçy. Eýran hanynyň ýanyna baranda Eýran hany başda onuň üstünden gülýär. Emma Şükür özüniň obadaşlary bilen çozup gelip biljekdigini, ýöne ony islemedigini, oň deregine şu dutary bilen gelip iki sany heň çalyp, öz doganyny zyndandan alyp gitmäne gelendigini agzanyndan soň Mämmetýar han gaharlanýar. Ol Şüküre öz doganyny ýöne iki saz çaldyryp aldyrtjak däl. Onuň deregine han bagşysy Gulam bagşy bilen ýaryşdyryp, iliň içinde masgaralamagy niýet edýär. Ýaryşyň başynda Gulam bagşy başlap, Şükür ony kowýar. Eýýam şu ýerde Gulam bagşy bäsdeşiniň ussatlygyna göz ýetirýär. Gulam bagşy näme heň çalsa, Şükür hem çalyp dur. Indi gezek Şüküriňki. Şükür bagşy hem Gulamyň başlan heňini çalyp başlaýar, Gulam kowýar. Birnäçe heň çalynýar. Gulam hem elde baryny edýär, asla galar ýaly däl. Soňky heň çalynýar. Bu heňi Şükür şu jedelli ýaryş edip otyrka döredipdir. Gulam bu sesiň nirelerden çykýandygyny duýman galýar. Şükür bagşy üstün çykýar, doganyny azat edip, obasyna dolanyp gelýär.
Powestiň baş gahrymany Şükür bagşy 97 ýaşap 1928-nji ýylda aradan çykan tanymal saz ussady.
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Nurmyrat Saryhanow hakda maglumat, Nurmyrat Saryhanow näme? Nurmyrat Saryhanow näme diýmek?
Nurmyrat SaryhanowYazyjy Nurmyrat SaryhanowDoglan wagty we yeri1906 Gokdepe TurkmenistanAradan cykan wagty we yeri4 nji may 1944 MoldowaKariYazyjyDiliTurkmenceMilletiZanrlary Esasy eserleriYazyjynyn omri we doredijiligiNurmyrat Saryhanow 1906 njy yylda Gokdepe etrabynyn ikinji Gokdepe obasynda garyp dayhan masgalasynda eneden dogulyar Ol ilki oba mekdebinde okayar 1925 nji yylda onun kakasy Asgabat etrabynyn Gokje obasyna gocup gelyar Yaslykda okamaga bolan howes ony Asgabatdaky politehnikuma alyp gelyar Tehnikumda Nurmyrat ustunlik bilen okayar we sonun bilen bir wagtda Turkmenistan gazetinin redaksiyasynda isleyar 1928 nji yylda Nurmyrat Saryhanow Daskende okuwa gidyar Ol yerde zurnalistlerin bir yyllyk kursyny gutaryp 1929 njy yyldan ta 1937 nji yyla cenli Gosun hatarynda gulluk edyar Bu yyllar yazyjy ucin uly terbiyecilik mekdebini gecyar Onun syyasy tayyarlygy osup bilim derejesi artyar Kopculik islerine isjen gatnasyar we Gyzyl gosun atly harby gazetin jogapkar sekretary bolup isleyar N Saryhanow 1937 41 nji yyllarda durli gazetlerin redaksiyalarynda Sowet edebiyaty Garagum zurnallarynda isleyar Metbugat isi bilen aragatnasyk saklamagy ony edebiyat meydanyna cykaryar N Saryhanow zahmetsoyer josgunly watancydy Beyik Watancylyk Ursy baslanan wagtynda ol meyletinlik bilen Watan goragyna gidip ozunin yiti galamy otgur yaragy bilen fasistlara garsy batyrgay sowesyar 1944 nji yylyn may ayynyn 4 ne Gitlere garsy Moldowadaky sowes meydanynda gahrymanlarca wepat bolyar N Saryhanow turkmen prozasynyn taryhyna Sirin Kitap Arzuw Sonky oy Ak tam Giyew yaly hekayalary Sukur bagsy Yagtylyga cykanlar Gyzgyn gunler yaly powesleri Hossarlygy Ayjemal Garas aga Ene yaly ocerklerini gosmak bilen ozune mudumi yadygarlik galdyrdy Olar watancylyk dostluk duygularyna gumanistik internalistik ideyalaryyna yugrulan eserlerdir N Saryhanowyn eserleri turkmen dilinde we gonsy halklaryn dillerinin birnacesinde enceme gezek nesir edildi we edilyar Kitap hekayasy Kitap hekayasynda N Saryhanow turkmen nusgawy edebiyatynyn meshur wekili Magtymguly we onun edebi mirasy barada soz acyar Hekayanyn bas gahrymany Welmyrat aganyn obrazynda turkmen zahmetkeslerinin XVIII asyr nusgawy sahyry Magtymgula we onun durdane doredijiligine bolan mahirli soygusi ynandyryjy suratlandyrylyar Hekayada Welmyrat aga yaly bir sowatsyz adamyn butun masgalasynyn guwanjy olaryn guzeranyny dolandyryjysy bolan duyesini kitap bilen calysmagy okap bilmesede ony wagtal wagtal eline alyp gormegi tuys yurekden guwanmagy onun her bir setirini bir duya hasaplamagy bularyn hemmesi okyjyda ayratyn bir tasir galdyryar Sukur bagsy powestiYazyjynyn doreden powestlerinin arasynda onun adyna sohrat getireni Sukur bagsy powestidir Bu eseri N Saryhanow ursa gitmezinin on yanynda 1942 nji yylda yazyp gutaryar Powestde turkmen halkynyn milli saz sungatyna onun at owazasyny yokary dereja goteren belli sazanda Sukur bagsy barada yazylyar Eserde suratlandyrylyan waka hakyky durmusdan yagny XIX asyryn ahyrlarynda 1871 nji yyl towereginde Dusak sebitinde bolup gecipdir Halkyn arasynda ady belli bolan sazanda Sukur bagsy sol yyllar otuz yaslary toweregindedi Sukur bagsy sazandady Ol obama oba aylanyp halka hezil bererdi Bir gun Sukur obasyna gaydyp gelende oyunde oz agasynyn atynyn sonra bolsa agasynyn ozunin hem yokdugyny synlayar Sonra ony Eyran hany Mammetyar tussag etdi habaryny alanson biraz oylanmak ucin dutar calmana gecyar Calyp bolanyndan sonra dasynda uysen obadaslary ona ol yok wagty gecen maslahat hakynda gurrun beryarler Sukur agasyny alyp gaytmak niyeti bilen Colak batyr atly oban batyry saylama yigitleri alyp Eyran hanynyn ustune atly yaragly cozmakcy Muna oban aksakgaly Artyk aga hem gosulyar Emma Sukurin oz pikiri bar Ol ona ilkinji dutaryny alyp beren agasyny dutary bilen bosatmasa rahatlanmajak Obadaslarynyn maslahatyna kayyl bolman ol dag asyp Eyran hanyna saz calyp berip oz doganyny zyndandan bosatmakcy Eyran hanynyn yanyna baranda Eyran hany basda onun ustunden gulyar Emma Sukur ozunin obadaslary bilen cozup gelip biljekdigini yone ony islemedigini on deregine su dutary bilen gelip iki sany hen calyp oz doganyny zyndandan alyp gitmane gelendigini agzanyndan son Mammetyar han gaharlanyar Ol Sukure oz doganyny yone iki saz caldyryp aldyrtjak dal Onun deregine han bagsysy Gulam bagsy bilen yarysdyryp ilin icinde masgaralamagy niyet edyar Yarysyn basynda Gulam bagsy baslap Sukur ony kowyar Eyyam su yerde Gulam bagsy basdesinin ussatlygyna goz yetiryar Gulam bagsy name hen calsa Sukur hem calyp dur Indi gezek Sukurinki Sukur bagsy hem Gulamyn baslan henini calyp baslayar Gulam kowyar Birnace hen calynyar Gulam hem elde baryny edyar asla galar yaly dal Sonky hen calynyar Bu heni Sukur su jedelli yarys edip otyrka doredipdir Gulam bu sesin nirelerden cykyandygyny duyman galyar Sukur bagsy ustun cykyar doganyny azat edip obasyna dolanyp gelyar Powestin bas gahrymany Sukur bagsy 97 yasap 1928 nji yylda aradan cykan tanymal saz ussady