Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Bu makala Wikipediýa ülňilerine laýyk däl Makalany üýtgetmek hem de ösdürmek arkaly Wikipediýa okyjylaryna ýardam edip b
Pagta
| Bu makala Wikipediýa ülňilerine laýyk däl. Makalany üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa okyjylaryna ýardam edip bilersiňiz. |
Pagta gowaça hasyly bolup tekstil pudagynda giňden ulanulýan tebigy süým. Türkmenistan'da pagta öndürilmegi esasan hem döwründe iň esasy ekerançylyk ugurlarynyýň biridi.
Pagta
Pagta gowaça hasyly bolup tekstil pudagynda giňden ulanulýan tebigy süým. Türkmenistan'da pagta öndürilmegi esasan hem SSSR döwründe iň esasy ekerançylyk ugurlarynyýň biridi.
Pagta süýüme baha berilende şeýle enjamlar ulanylýar.
Hil barlaýjy enjamlar.
Enjam
Ölçeg
Fibrograf
Uzynlyk
Pressley
Süýümleriñ toparlaýyn berkligi
HVI
Uzynlyk, berklik, deñölçeglilik, mikroner, reñk, hapalyk
Stelometer
Berklik, uzalma
Mikroner
Inçeligiñ we ýetişigiñ utgaşdyrylan barlagy
Shirley hapa ölçeýji
Hapalaryñ mukdary
El bilen
Ştapel uzynlyk
Çyglyk ölçeýji
Çyglyk
Kalorimetr
Ýagtylyk we sarylyk. Reñk.
Polýarizirlenen ýagtylykly mikroskop ýa-da Casricaire testi
Ýetişik
Hile baha bermegiñ zerurlygy we standart howa şertleri.
Çig malyñ hiline baha bermek şular ücin gerek:
1. Iñ kiçi baha bilen iñ amatly hilli çig maly almak üçin
2. Alnan çig maldan talap edilýän hilli ýüplük öndürip bolup-bolmajakdygyny bilmek üçin
3. Nusgalyk süýüm bilen satyn alnan süýümi deñeşdirmek üçin
4. Maşynlary dogry sazlamak we işleniş tizlikleri saýlamak üçin
5. Satyn alnan çig maldan nähili girdejini alyp boljakdygyny barada bilmek üçin
Dokma materiallaryñ üstünde fiziki tejribeler (testler) geçirilende şeýle standart howa şertler üpjün edilmeli.
· Otnositel howa çyglygy 65 +/-2% we temperatura 20 +/-2 °C bolmaly.
· Tropiki we sub-tropiki ýurtlarda başga howa şertleri ulanylyp biliner, ýagny otnositel howa çyglygy 65 +/-2% we temperatura 27 +/-2 °C.
Diñe çig malyñ häsiýetlrini bilemek ýeterli däldir. Onuñ hil görkezijilerini dolylygyna peýdalanmak üçin giñ tejribe we çuñ bilim gerek bolup durýar.
Käte süýümiñ diñe bir görnüşini ýa-da partiýasyny ulanyp islenen hilli önümi almak bolanok. Şeýle ýagdaýlarda dürli çig malyñ görnüşlerini we partiýalaryny saýlap ulanmaly bolýar.
Eger baha dogry berlen bolsa girdejiler artar. Şeýlelikde hile baha bermek bu düşewüntlik üçin zerur işdir, ol hem müşterileri oñat hilli ýüplük bilen kanagatly etmegine ýardam edýär.
Hünärmenler süýümi el bilen ýa-da göz bilen barlap çig malyñ hiline ýeterli dogrylyk bilen baha berip bilýärler. Emma soñky zamanalar, HVI ýaly kämil esbaplaryñ döredilmegi bilen satyn alynýan süýümiñ hilini goşmaça hil barlaýjyl enjamlar bilen barlamak maslahat berilýär. Hil barlaýjy enjamlar çig mal satyn alynanda süýümiñ hili barada we şol süýümiñ gerek hilli ýüplügi çykarmaga ýaramlylygy barada dogry karar etmek üçin köp maglumat berip bilýärler.
2.Çig maly saýlamak.
Birinji bilen üpjün edijini ýa-da agenti dogry saýlamaly. Satyn alyjy diñe baglanşdyrylýan kontraktda gowy şertleri üpjün etmek bilen çäklenmän üpjün edijiniñ ynamlydygyny barlamaly. Kä-bir üpjün edijiler ýa-da agentler bazarlardaky bahalar galanda belli bir bahana bilen çig maly üpjün etmekden boýun gaçyrýarlar ýa-da pes hilli çig maly üpjün edip başlaýarlar.
Az sanly üpjün edijileri bilen ýa-da pagta söwdasy bilen meşgullanýan abraýly söwda edaralaryñ wekilleri (agentleri) bilen uzak-möhletleýin gatnaşyk dikeltmek amatly bolýar. Olar adatça bazardaky hiliñ we bahalaryñ ýagdaýlary barada ygtybarly maglumat berip bilýärler. Şeýlelikde satyn alyjy akylly kararlary edip bilýär. Köp tebigy süýümler, meselem pagta, zawod ýaly önümçilik şertlerinde öndürilýän önümler däldir. Şonuñ üçin satyn alyja bagly bolan üpjün ediji rugsat edilýän çäklerde üýtgeýän oñat hilli çig maly wagtynda getirip bilmeli.
Satyn almakdan öñürti satyjyñ aýdan bahasyndan başga-da goşmaça çykdajylary göz öñünde tutmaly:
· Satyjyñ ammaryndan çykandan soñ harydyñ satyn alyja çenli ýetmegine sarp edilýän wagt. Eger bu möhlet uzak bolsa satyn alyjy has uly goşmaça çykdajylary çeker.
· Daşamanyñ çykdajylary we salgytlar.
Eger çig malyñ hiliniñ, agramyñ we daşalma wagtynyñ üstünde dawa çyksa satyjylar köplenç ony derrew we dostluk bilen çözmäge ymtylýarlar. Eger dawa başga bir araçynyñ (arbitratoryñ) garamagyna geçirilse, araçynyñ karary derrew güýje girmeli.
Talaplary we islegleri mydama üýtgäp duran bazar şertlerinde çykaryljak önümiñ hilini dogry saýlamaly. Satyn alyjy haýsy ýüplük nomerini egirjekdigi barada dogry karar etmeli. Satyn alyjy önümçilik meýilnama (plan) boýunça öndürilmeli ýüplügi çykarmak üçin süýümiñ nusgasyny ulanyp biler. Köp egirmeçiler egirijilik ukybyny doly ulanmaýarlar. Meselem Ne 44 üçin ýaraýan pagta Ne 40 üçin ulanylýar. Kä-bir egirmeçiler artykmaç egirýärler. Meselem, olar Ne 40 üçin ýaraýan pagtany alýarlar we ony Ne 44 ýüplügi çykarmak üçin ulanýarlar. Emma gowy hili üpjün etmek üçin hem-de çig mala edilýän çykdajylary iñ pes derejede saklamak üçin iñ amatly nomer saýlanmaly. Kä-bir egirmeçiler çig malyñ iki ýa-da ondan köp görnüşini satyn alyp olary garyşdyrýar. Onuñ üçin süýüm bilen ýüplügiñ häsiýetleriniñ özarabaglanşygyny gowy bilmeli. Satyn alyjy süýümiñ hiline baha bermek üçin çuñ bilimi we tejribäni gazanan bolmaly. Tejribehanalaryñ laborator enjamlarynda edilýän barlaglar diñe el bilen edilen barlaglaryñ dogrylygyny barlamak we tassyklamak üçin ulanylmaly.
3.Süýümleriñ esasy hil görkezjileri.
Uzynlyk bu süýümiñ iñ möhüm hil görkezjisidir. Ol täsir edýär:
· Egirijilik ukybyna
· Ýüplügiñ berkligine
· Ýüplügiñ düzgünsizligine
· Önümiñ ýalpyldysyna
· Ýüplügiñ tülüligine
· Öndürijilige
Uzynlyk öndürijilige üzülmeler sany, galyndylaryñ sany we berilmeli towlaryñ sany arkaly täsir edýär. 5mm-den gysga süýümler önümçilikde galynda bolup ýitýärler. 15 mm-den gysga süýümler ýüplügiñ berkligine ýardam etmän, diñe ýüplügiñ dolylygyny üpjün edip bilýärler.
Pagta süýüminiñ uzynlyklaryñ bahalandyrylyşy.
Toparyñ ady
Uzynluk, mm Ýaraýan ýüplük nomeri, Ne
Gysga ştapel
25,4 we ondan kiçi Ýogyn 20-den pes
Orta ştapel
26 – 28 Orta 20-34
Uzyn ştapel
28 – 34 Inçe 34-60
Has uzyn ştapel
34 we ýokary Gaty inçe 80-140
Bellikler:
· Egirilýän nomer diñe ştapel uzynlygyna bagly däldir. Ol goşmaça inçelige we ulanylýan enjamlara bagly bolup durýar.
· Uzynlyk el ştapelde ýa-da fibrografda (2.5% aralyk uzynlyk) ölçenilýär.
Uzynlygyñ deñölçegliligine baha berlende şeýle iki görkezjiler ulanylýar.
1)Deñölçeglilik indeksi UR (uniformity index)
UR%
Baha
50-55
Gaty gowy
45-50
Gowy
40-45
Kanagatlanarly
35-40
Ýaramaz
30-dan aşak
Ulanylyp bolmajak
2)Deñölçeglilik gatnaşygy UI (uniformity ratio)
UI
Baha
77-den aşak
Gaty kiçi
77-99
Kiçi
80-82
Ortaça
83-85
Ýokary
85-den ýokary
Gaty ýokary
Inçelik ýüplügiñ kese kesiginde näçe süýüm sygyp bilýändigini kesgitleýär, şonuñ üçin ol möhüm görkezjidir. Kese kesige mümkin boldukça has köp süýümler sygdyrylmaly.
Ýüplügiñ kese kesiginde inçe süýümleriñ has köp sanynyñ ýerleşişi.
Süýümler näçe inçe bolsa şonça-da kese kesikde olaryñ sany artar, ýüplügiñ deñölçegliligi gowulandyrylar. Emma has inçe süýümler añsat nepsleri emele getirip bilýärler. Süýümleriñ inçeligine göni-däl baha bermek üçin çyzykly dykyzlyk ulanylýar. Dürli ýurtlarda bu ölçeg üýtgeşik bolýar. Uniwersal ölçeg hökmünde dteks, ýüpek önümçilikde denier, pagtada mikrogramm/inch ýaly ölçeg birlikleri ulanylýar. Pagta süýümiñ inçeligi köplenç mikroner ölçegi bilen ölçenilýär we alnan netijelere görä inçelige şeýle baha berilip biler:
İnçelik(mikroner) Baha
< 3 gaty inçe
3 - 3,9 inçe
4 - 4,9 ortaça
5 - 5,9 galyñ
> 6 gaty galyñ
Pagtada inçelik bilen ýetişik bir wagtda mikroner usuly bilen ölçenilýär. Mikroneriñ bahalary pagtañ dürli görnüşleri üçin 2.6 – 7.5 aralykda üýtgäp biler. Adatça mikroner görkezjini pagtañ inçeligi hem-de onuñ pylan nomerli ýüplügi çykarmaga ýaramlylygy boýunça baha bermek üçin ulanýarlar. Mikroneriñ öz barlaýjy enjamy bar. Ilki bilen gowy tüýdülen we arassalanan pagtadan silindrik şekilli dykyzlanan nusgasy taýýarlanylýar (agramy 3.24 gr). Soñ nusga mikroner enjama goýulýar, şol ýerde onuñ içinden belli basyş bilen howa geçirilýär. Nusgadan geçýän howanyñ mukdary süýümleriñ inine bagly bolup durýar. Howanyñ akymy rotor-görnüşli ölçeýji bilen ölçenýär.
Emma mikroner inçeligiñ we ýetişikligiñ utgaşdyrylan görkezjisi bolandygyny ýatdan çykarmaly däldir. Her pagtañ görnüşi üçin öz amatly mikroner bahasy bar. Ýagny mikroner seresaplyk bilen ulanylmaly. Pagtañ inçeligi gowaçañ görnüşine hem ýetişikligine bilelikde bagly bolup durýar, şu iki sebäpleriñ haýsysynyñ täsiri ulydygyny bilmeli.
Mikroner ýaly süýümleri köpçülikleýin ölçeýän enjamlardan daşary ýeke süýümleriñ inçeligini bir-birden ölçeýän usullar bar. Ýöne olar agyr we çykdajyly bolýarlar, sebäbi ynamly netijeleri almak üçin has köp sanly süýüm bir-birden ölçenilmeli. Mikroner bolsa dürli usullaryñ arasynda iñ ýönekeý, añsat we seretmäge amatly bolan esbapdyr. Meşgur HVI enjamy hem mikroner barlaglary geçirip bilýär.
Berklik halkara pagta söwdasynda köplenç lb/inch2 (bir kwadrat duýmiñ funtlarda bolan agramy) bilen añladylýar. Bu ölçeme Pressley atly enjam arkaly amala aşyrylýar. Pressley görä süýümiñ berkligine şeýle bahalar berilip biler:
≥ 93 gaty berk
87 - 92 berk
81 - 86 ortaça
75 - 80 erbet däl
70 - 74 gowşak
70-den pes gaty gowşak
Pressley usulyna tapawutlylykda Stelometer we HVI ulgamynda berkligi ölçemek üçin g/teks ölçeg birligi ulanylýar. Pagta süýümiñ berkligi 15-40 g/teks aralykda bolýar. Gowy pagtada berklik 25 g/teksden aşakda bolmaly däldir. Kä wagt süýümleriñ berkligi cN/teks birliklerde ölçenilýär. Pagta süýümleriñ berkliklerine şeýle baha berilýär:
g/teks
Baha
23-den kiçi
Gowşak
24-25
Aralyk
26-28
Ortaça
29-30
Berk
31-den ýokary
Gaty berk
Berklik has berk ýüplükler çykarmak we ýokary işleniş tizlikleri saýlamak üçin süýümiñ zerur häsiýetidir.
Elastiklik (uzalma) ýüplügiñ üzülen wagty uzalmasyny kesgitleýär we ýüplügiñ sezewar boýlan agramlaryna garşy durmak häsiýetine täsir edýär. Bu görkezji pagta üçin 6-10%, ýüñ üçin 25-45% aralykda bolýar. Üzülme uzalmasy bilen üzülme berklik bir wagtda ölçenilýär. Süýümleriñ uzalmasynyñ artykmaç bolmagy hem dokma önüm üçin gowy zat däldir. Çüñki bu ýagdaýda çekim işler agyrlaşýar.
Ýetişiklik pagta süýüminiñ sellýuloza gatlaklaryñ galyñlygy bilen bagly. Şol gatlaklar süýümiñ galyñlygy bilen baglylykda näçe uly bolsalar şonça-da süýüm has ýetişen hasaplanylýar. Ýetişik dürli himiki usullar bilen kesgitlenýär. Eger sellýuloz gatlagy hiç emele gelmedik bolsa bu süýüm öli diýilip hasaplanýar. Olar gaty inçe bolýarlar. Ýetişik boýajylyk ukyba uly täsir edýär. Sebäbi pagta önümler boýalanda boýag maddalar sellýuloza bilen baglanşdyrylýar. Ýetişmedik ýa-da öli süýümler boýagy gowy almaýar we hile ýaramaz täsir edýärler.
Ýetişiklige baha bermek üçin ýetişiklik gatnaşygy (iñlisçe Maturity ratio) ulanylýar:
Ýetişiklik gatnaşygy = ((Normal - Öli)/200) + 0.70
Bu ýerde: N - % normal süýümler D - % öli süýümler
Pagta süýüminiñ diwarynyñ we içki kanalyñ (lýumen) özara gatnaşygyna baglylykda şeýle bahalar berili biliner:
1. Ýetişen : (Lumen ini "L")/(diwaryñ galyñlygy"W") <1
2. Ýarym ýetişen: (Lumen ini "L")/(diwaryñ galyñlygy"W") 1-den uly we 2-den kiçi
3. Ýetişmedik : (Lumen ini "L")/(diwaryñ galyñlygy"W") >2
Mundan başga ýetişik koeffisiýenti ulanylýar (iñlisçe Maturity Coefficient)
Ýetişik koeffisiýenti = (M + 0.6H + 0.4 I)/100
Bu ýerde:
M – ýetişen süýümleriñ mukdary, %
H – ýarym-ýetişen süýümleriñ mukdary, % I – ýetişmedik süýümleriñ mukdary, %
Eger ýetişiklik koeffisiýenti
0.7-den kiçi, bu ýetişmedik pagtadyr 0.7 we 0.9 aralykda bolsa, bu ortaça ýetişen pagtadyr 0.9-den köp bolsa, bu gowy ýetişen pagtadyr
Pagtadaky özge maddalaryñ mukdaryna baglylykda arassalyga şeýle bahalar berilip biler:
Özge maddalaryñ mukdary
Baha
!,2 çenli
Gaty arassa
1,2 – 2,0
Arassa
2,0 – 4-0
Orta
4,0 – 7,0
Hapa
7,0 we ýokary
Gaty hapa
Pagtadaky tozanlar dürli mikroskopik bölejiklerden durup emele gelýärler. Tozanlar önümçilikde hapalyk, saglyga zyýan, rotor egirmede üzülmeleriñ artmasy ýaly meseleleri ýüze çykarýar. Tozanlaryñ ölçegine baglylykda olar şeýle toparlara bölünip bilerler:
Bölejikleriñ ululygy(µm)
Hapa
500 we ýokary
Tozan
50 – 500
Mikrotozan
15 – 50
Dem alynýan toz
15 we ondan kiçi
Şirelik önümçilikde uly meseleleri döredip bilýän süýümiñ aýratynlygydyr. Ony dürli himiki metodlar arkaly kesgitlemek mümkin bolýar.
Elläniñde ýakymlygy. Eger süýüm elläñde ýylmanak duýulsa, onda bu süýümden has ýylmanak ýüplügi çykaryp bolar. Ýylmanak ýüplükden has gowy matalary dokap bolýar.
Reñk pagta süýüm synplaşdyrylanda möhüm bir görkezjidir. Çüñki pagtañ reñkine seredip onuñ keseli geçiren ýa-da geçirmedigini, ýagşyñ aşagyna düşendigi barada bilip bolýar. Pagtañ reñki başga-da köp hil görkezjiler bilen berk baglanşyklydyr. Pagta egirme fabriklerde garyşdyrylanda reñk tapawut ýüze çyksa önüm ala bolar (abraž hadysasy). Reñke baha berilende iki ölçeg ulanylýar: %Rd (ýalpyldy) we b+ (sarylyk). Bu bahalar kalorimetrde (Nickerson-Hunter) ýa-da HVI enjamynda tapylýar. Söwdada reñke baha berlende şeýle toparlara bölüniş ulanylýar:
Light
Çal ýa-da çala goñur reñkli
Spotled
Tegmilli, goñur reñkli
Tinged
Goýy sary reñkli
Yellow stained
Goýy sary reñkli we tegmilli
Pagta süýüme synp (klass) berilende reñk, hapalyk we çigitden arassalanmagyñ hili göž öñünde tutulýar. Synp näçe ýokary bolsa, şonça-da ýüplügiñ daşky görnüşi gowy bolar we az galyndy emele geler. Her ýurtda dürli synplaşdyrma ulgamlar ulanylýar. GDA ýurtlarynda Sowt Soýuzdan galan 7 sortlara bölünişi ulanylýar. ABŞ-de we Türkiýede bölüñiş şeýledir:
ABŞ-de pagtanyñ synplara bölünişi (AMERICAN UPLAND görnüşi üçin)
S.NO
SYNP/GRADE ALAMAT/SYMBOL KODY/CODE
1(iñ gowysy)
GOOD MIDDLING GM 11
2
STRICT MIDDLING SM 21
3
MIDDLING M 31
4
STRICT LOW MIDDLING SLM 41
5
LOW MIDDLING LM 51
6
STRICT GOOD ORDINARY SGO 61
7
GOOD ORDINARY GO 71
8(iñ pesi)
BELOW GRADE
Türkiýede pagtanyñ synplara bölünişi
1(iñ gowysy)
Ekstra
2
Mıntıka
3
Garanti
4
Sıra
5(iñ pesi)
Benekli
Edebiýatlar - References
W.Klein, Short-staple spinning series 1995 Миловидов Н.Н., Фаминский П.П., Шишкунова Е.Н. Проектирование хлопкопрядильных фабрик. М.: Легкая и пищевая промышленность 1983 Справочник по хлопкопрядению. М.: Легкая индустрия 1987 Власов П.В., Сурнина Н.Ф. Проектирование ткацких фабрик. М.: Легкая индустрия 1983 Бадалов К.И., Жоховский В.В., Осьмин Н.А. Прядение хлопка и других текстильных волокон. Москва 1980. Bülent Gemici. Pamuk iplikçiligi ders kitabı. Bornova/İzmir 1999
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Pagta hakda maglumat, Pagta näme? Pagta näme diýmek?
Bu makala Wikipediya ulnilerine layyk dal Makalany uytgetmek hem de osdurmek arkaly Wikipediya okyjylaryna yardam edip bilersiniz Pagta gowaca hasyly bolup tekstil pudagynda ginden ulanulyan tebigy suym Turkmenistan da pagta ondurilmegi esasan hem dowrunde in esasy ekerancylyk ugurlarynyyn biridi Gowaca PagtaPagta gowaca hasyly bolup tekstil pudagynda ginden ulanulyan tebigy suym Turkmenistan da pagta ondurilmegi esasan hem SSSR dowrunde in esasy ekerancylyk ugurlarynyyn biridi Pagta suyume baha berilende seyle enjamlar ulanylyar Hil barlayjy enjamlar Enjam Olceg Fibrograf Uzynlyk Pressley Suyumlerin toparlayyn berkligi HVI Uzynlyk berklik denolceglilik mikroner renk hapalyk Stelometer Berklik uzalma Mikroner Inceligin we yetisigin utgasdyrylan barlagy Shirley hapa olceyji Hapalaryn mukdary El bilen Stapel uzynlyk Cyglyk olceyji Cyglyk Kalorimetr Yagtylyk we sarylyk Renk Polyarizirlenen yagtylykly mikroskop ya da Casricaire testi Yetisik Hile baha bermegin zerurlygy we standart howa sertleri Cig malyn hiline baha bermek sular ucin gerek 1 In kici baha bilen in amatly hilli cig maly almak ucin 2 Alnan cig maldan talap edilyan hilli yupluk ondurip bolup bolmajakdygyny bilmek ucin 3 Nusgalyk suyum bilen satyn alnan suyumi denesdirmek ucin 4 Masynlary dogry sazlamak we islenis tizlikleri saylamak ucin 5 Satyn alnan cig maldan nahili girdejini alyp boljakdygyny barada bilmek ucin Dokma materiallaryn ustunde fiziki tejribeler testler gecirilende seyle standart howa sertler upjun edilmeli Otnositel howa cyglygy 65 2 we temperatura 20 2 C bolmaly Tropiki we sub tropiki yurtlarda basga howa sertleri ulanylyp biliner yagny otnositel howa cyglygy 65 2 we temperatura 27 2 C Dine cig malyn hasiyetlrini bilemek yeterli daldir Onun hil gorkezijilerini dolylygyna peydalanmak ucin gin tejribe we cun bilim gerek bolup duryar Kate suyumin dine bir gornusini ya da partiyasyny ulanyp islenen hilli onumi almak bolanok Seyle yagdaylarda durli cig malyn gornuslerini we partiyalaryny saylap ulanmaly bolyar Eger baha dogry berlen bolsa girdejiler artar Seylelikde hile baha bermek bu dusewuntlik ucin zerur isdir ol hem musterileri onat hilli yupluk bilen kanagatly etmegine yardam edyar Hunarmenler suyumi el bilen ya da goz bilen barlap cig malyn hiline yeterli dogrylyk bilen baha berip bilyarler Emma sonky zamanalar HVI yaly kamil esbaplaryn doredilmegi bilen satyn alynyan suyumin hilini gosmaca hil barlayjyl enjamlar bilen barlamak maslahat berilyar Hil barlayjy enjamlar cig mal satyn alynanda suyumin hili barada we sol suyumin gerek hilli yuplugi cykarmaga yaramlylygy barada dogry karar etmek ucin kop maglumat berip bilyarler 2 Cig maly saylamak Birinji bilen upjun edijini ya da agenti dogry saylamaly Satyn alyjy dine baglansdyrylyan kontraktda gowy sertleri upjun etmek bilen caklenman upjun edijinin ynamlydygyny barlamaly Ka bir upjun edijiler ya da agentler bazarlardaky bahalar galanda belli bir bahana bilen cig maly upjun etmekden boyun gacyryarlar ya da pes hilli cig maly upjun edip baslayarlar Az sanly upjun edijileri bilen ya da pagta sowdasy bilen mesgullanyan abrayly sowda edaralaryn wekilleri agentleri bilen uzak mohletleyin gatnasyk dikeltmek amatly bolyar Olar adatca bazardaky hilin we bahalaryn yagdaylary barada ygtybarly maglumat berip bilyarler Seylelikde satyn alyjy akylly kararlary edip bilyar Kop tebigy suyumler meselem pagta zawod yaly onumcilik sertlerinde ondurilyan onumler daldir Sonun ucin satyn alyja bagly bolan upjun ediji rugsat edilyan caklerde uytgeyan onat hilli cig maly wagtynda getirip bilmeli Satyn almakdan onurti satyjyn aydan bahasyndan basga da gosmaca cykdajylary goz onunde tutmaly Satyjyn ammaryndan cykandan son harydyn satyn alyja cenli yetmegine sarp edilyan wagt Eger bu mohlet uzak bolsa satyn alyjy has uly gosmaca cykdajylary ceker Dasamanyn cykdajylary we salgytlar Eger cig malyn hilinin agramyn we dasalma wagtynyn ustunde dawa cyksa satyjylar koplenc ony derrew we dostluk bilen cozmage ymtylyarlar Eger dawa basga bir aracynyn arbitratoryn garamagyna gecirilse aracynyn karary derrew guyje girmeli Talaplary we islegleri mydama uytgap duran bazar sertlerinde cykaryljak onumin hilini dogry saylamaly Satyn alyjy haysy yupluk nomerini egirjekdigi barada dogry karar etmeli Satyn alyjy onumcilik meyilnama plan boyunca ondurilmeli yuplugi cykarmak ucin suyumin nusgasyny ulanyp biler Kop egirmeciler egirijilik ukybyny doly ulanmayarlar Meselem Ne 44 ucin yarayan pagta Ne 40 ucin ulanylyar Ka bir egirmeciler artykmac egiryarler Meselem olar Ne 40 ucin yarayan pagtany alyarlar we ony Ne 44 yuplugi cykarmak ucin ulanyarlar Emma gowy hili upjun etmek ucin hem de cig mala edilyan cykdajylary in pes derejede saklamak ucin in amatly nomer saylanmaly Ka bir egirmeciler cig malyn iki ya da ondan kop gornusini satyn alyp olary garysdyryar Onun ucin suyum bilen yuplugin hasiyetlerinin ozarabaglansygyny gowy bilmeli Satyn alyjy suyumin hiline baha bermek ucin cun bilimi we tejribani gazanan bolmaly Tejribehanalaryn laborator enjamlarynda edilyan barlaglar dine el bilen edilen barlaglaryn dogrylygyny barlamak we tassyklamak ucin ulanylmaly 3 Suyumlerin esasy hil gorkezjileri Uzynlyk bu suyumin in mohum hil gorkezjisidir Ol tasir edyar Egirijilik ukybyna Yuplugin berkligine Yuplugin duzgunsizligine Onumin yalpyldysyna Yuplugin tululigine Ondurijilige Uzynlyk ondurijilige uzulmeler sany galyndylaryn sany we berilmeli towlaryn sany arkaly tasir edyar 5mm den gysga suyumler onumcilikde galynda bolup yityarler 15 mm den gysga suyumler yuplugin berkligine yardam etman dine yuplugin dolylygyny upjun edip bilyarler Pagta suyuminin uzynlyklaryn bahalandyrylysy Toparyn ady Uzynluk mm Yarayan yupluk nomeri Ne Gysga stapel 25 4 we ondan kici Yogyn 20 den pes Orta stapel 26 28 Orta 20 34 Uzyn stapel 28 34 Ince 34 60 Has uzyn stapel 34 we yokary Gaty ince 80 140 Bellikler Egirilyan nomer dine stapel uzynlygyna bagly daldir Ol gosmaca incelige we ulanylyan enjamlara bagly bolup duryar Uzynlyk el stapelde ya da fibrografda 2 5 aralyk uzynlyk olcenilyar Uzynlygyn denolcegliligine baha berlende seyle iki gorkezjiler ulanylyar 1 Denolceglilik indeksi UR uniformity index UR Baha 50 55 Gaty gowy 45 50 Gowy 40 45 Kanagatlanarly 35 40 Yaramaz 30 dan asak Ulanylyp bolmajak 2 Denolceglilik gatnasygy UI uniformity ratio UI Baha 77 den asak Gaty kici 77 99 Kici 80 82 Ortaca 83 85 Yokary 85 den yokary Gaty yokary Incelik yuplugin kese kesiginde nace suyum sygyp bilyandigini kesgitleyar sonun ucin ol mohum gorkezjidir Kese kesige mumkin boldukca has kop suyumler sygdyrylmaly Yuplugin kese kesiginde ince suyumlerin has kop sanynyn yerlesisi Suyumler nace ince bolsa sonca da kese kesikde olaryn sany artar yuplugin denolcegliligi gowulandyrylar Emma has ince suyumler ansat nepsleri emele getirip bilyarler Suyumlerin inceligine goni dal baha bermek ucin cyzykly dykyzlyk ulanylyar Durli yurtlarda bu olceg uytgesik bolyar Uniwersal olceg hokmunde dteks yupek onumcilikde denier pagtada mikrogramm inch yaly olceg birlikleri ulanylyar Pagta suyumin inceligi koplenc mikroner olcegi bilen olcenilyar we alnan netijelere gora incelige seyle baha berilip biler Incelik mikroner Baha lt 3 gaty ince 3 3 9 ince 4 4 9 ortaca 5 5 9 galyn gt 6 gaty galyn Pagtada incelik bilen yetisik bir wagtda mikroner usuly bilen olcenilyar Mikronerin bahalary pagtan durli gornusleri ucin 2 6 7 5 aralykda uytgap biler Adatca mikroner gorkezjini pagtan inceligi hem de onun pylan nomerli yuplugi cykarmaga yaramlylygy boyunca baha bermek ucin ulanyarlar Mikronerin oz barlayjy enjamy bar Ilki bilen gowy tuydulen we arassalanan pagtadan silindrik sekilli dykyzlanan nusgasy tayyarlanylyar agramy 3 24 gr Son nusga mikroner enjama goyulyar sol yerde onun icinden belli basys bilen howa gecirilyar Nusgadan gecyan howanyn mukdary suyumlerin inine bagly bolup duryar Howanyn akymy rotor gornusli olceyji bilen olcenyar Emma mikroner inceligin we yetisikligin utgasdyrylan gorkezjisi bolandygyny yatdan cykarmaly daldir Her pagtan gornusi ucin oz amatly mikroner bahasy bar Yagny mikroner seresaplyk bilen ulanylmaly Pagtan inceligi gowacan gornusine hem yetisikligine bilelikde bagly bolup duryar su iki sebaplerin haysysynyn tasiri ulydygyny bilmeli Mikroner yaly suyumleri kopculikleyin olceyan enjamlardan dasary yeke suyumlerin inceligini bir birden olceyan usullar bar Yone olar agyr we cykdajyly bolyarlar sebabi ynamly netijeleri almak ucin has kop sanly suyum bir birden olcenilmeli Mikroner bolsa durli usullaryn arasynda in yonekey ansat we seretmage amatly bolan esbapdyr Mesgur HVI enjamy hem mikroner barlaglary gecirip bilyar Berklik halkara pagta sowdasynda koplenc lb inch2 bir kwadrat duymin funtlarda bolan agramy bilen anladylyar Bu olceme Pressley atly enjam arkaly amala asyrylyar Pressley gora suyumin berkligine seyle bahalar berilip biler 93 gaty berk 87 92 berk 81 86 ortaca 75 80 erbet dal 70 74 gowsak 70 den pes gaty gowsak Pressley usulyna tapawutlylykda Stelometer we HVI ulgamynda berkligi olcemek ucin g teks olceg birligi ulanylyar Pagta suyumin berkligi 15 40 g teks aralykda bolyar Gowy pagtada berklik 25 g teksden asakda bolmaly daldir Ka wagt suyumlerin berkligi cN teks birliklerde olcenilyar Pagta suyumlerin berkliklerine seyle baha berilyar g teks Baha 23 den kici Gowsak 24 25 Aralyk 26 28 Ortaca 29 30 Berk 31 den yokary Gaty berk Berklik has berk yuplukler cykarmak we yokary islenis tizlikleri saylamak ucin suyumin zerur hasiyetidir Elastiklik uzalma yuplugin uzulen wagty uzalmasyny kesgitleyar we yuplugin sezewar boylan agramlaryna garsy durmak hasiyetine tasir edyar Bu gorkezji pagta ucin 6 10 yun ucin 25 45 aralykda bolyar Uzulme uzalmasy bilen uzulme berklik bir wagtda olcenilyar Suyumlerin uzalmasynyn artykmac bolmagy hem dokma onum ucin gowy zat daldir Cunki bu yagdayda cekim isler agyrlasyar Yetisiklik pagta suyuminin sellyuloza gatlaklaryn galynlygy bilen bagly Sol gatlaklar suyumin galynlygy bilen baglylykda nace uly bolsalar sonca da suyum has yetisen hasaplanylyar Yetisik durli himiki usullar bilen kesgitlenyar Eger sellyuloz gatlagy hic emele gelmedik bolsa bu suyum oli diyilip hasaplanyar Olar gaty ince bolyarlar Yetisik boyajylyk ukyba uly tasir edyar Sebabi pagta onumler boyalanda boyag maddalar sellyuloza bilen baglansdyrylyar Yetismedik ya da oli suyumler boyagy gowy almayar we hile yaramaz tasir edyarler Yetisiklige baha bermek ucin yetisiklik gatnasygy inlisce Maturity ratio ulanylyar Yetisiklik gatnasygy Normal Oli 200 0 70 Bu yerde N normal suyumler D oli suyumler Pagta suyuminin diwarynyn we icki kanalyn lyumen ozara gatnasygyna baglylykda seyle bahalar berili biliner 1 Yetisen Lumen ini L diwaryn galynlygy W lt 1 2 Yarym yetisen Lumen ini L diwaryn galynlygy W 1 den uly we 2 den kici 3 Yetismedik Lumen ini L diwaryn galynlygy W gt 2 Mundan basga yetisik koeffisiyenti ulanylyar inlisce Maturity Coefficient Yetisik koeffisiyenti M 0 6H 0 4 I 100 Bu yerde M yetisen suyumlerin mukdary H yarym yetisen suyumlerin mukdary I yetismedik suyumlerin mukdary Eger yetisiklik koeffisiyenti 0 7 den kici bu yetismedik pagtadyr 0 7 we 0 9 aralykda bolsa bu ortaca yetisen pagtadyr 0 9 den kop bolsa bu gowy yetisen pagtadyr Pagtadaky ozge maddalaryn mukdaryna baglylykda arassalyga seyle bahalar berilip biler Ozge maddalaryn mukdary Baha 2 cenli Gaty arassa 1 2 2 0 Arassa 2 0 4 0 Orta 4 0 7 0 Hapa 7 0 we yokary Gaty hapa Pagtadaky tozanlar durli mikroskopik bolejiklerden durup emele gelyarler Tozanlar onumcilikde hapalyk saglyga zyyan rotor egirmede uzulmelerin artmasy yaly meseleleri yuze cykaryar Tozanlaryn olcegine baglylykda olar seyle toparlara bolunip bilerler Bolejiklerin ululygy µm Hapa 500 we yokary Tozan 50 500 Mikrotozan 15 50 Dem alynyan toz 15 we ondan kici Sirelik onumcilikde uly meseleleri doredip bilyan suyumin ayratynlygydyr Ony durli himiki metodlar arkaly kesgitlemek mumkin bolyar Ellaninde yakymlygy Eger suyum ellande yylmanak duyulsa onda bu suyumden has yylmanak yuplugi cykaryp bolar Yylmanak yuplukden has gowy matalary dokap bolyar Renk pagta suyum synplasdyrylanda mohum bir gorkezjidir Cunki pagtan renkine seredip onun keseli geciren ya da gecirmedigini yagsyn asagyna dusendigi barada bilip bolyar Pagtan renki basga da kop hil gorkezjiler bilen berk baglansyklydyr Pagta egirme fabriklerde garysdyrylanda renk tapawut yuze cyksa onum ala bolar abraz hadysasy Renke baha berilende iki olceg ulanylyar Rd yalpyldy we b sarylyk Bu bahalar kalorimetrde Nickerson Hunter ya da HVI enjamynda tapylyar Sowdada renke baha berlende seyle toparlara bolunis ulanylyar Light Cal ya da cala gonur renkli Spotled Tegmilli gonur renkli Tinged Goyy sary renkli Yellow stained Goyy sary renkli we tegmilli Pagta suyume synp klass berilende renk hapalyk we cigitden arassalanmagyn hili goz onunde tutulyar Synp nace yokary bolsa sonca da yuplugin dasky gornusi gowy bolar we az galyndy emele geler Her yurtda durli synplasdyrma ulgamlar ulanylyar GDA yurtlarynda Sowt Soyuzdan galan 7 sortlara bolunisi ulanylyar ABS de we Turkiyede bolunis seyledir ABS de pagtanyn synplara bolunisi AMERICAN UPLAND gornusi ucin S NO SYNP GRADE ALAMAT SYMBOL KODY CODE 1 in gowysy GOOD MIDDLING GM 11 2 STRICT MIDDLING SM 21 3 MIDDLING M 31 4 STRICT LOW MIDDLING SLM 41 5 LOW MIDDLING LM 51 6 STRICT GOOD ORDINARY SGO 61 7 GOOD ORDINARY GO 71 8 in pesi BELOW GRADE Turkiyede pagtanyn synplara bolunisi 1 in gowysy Ekstra 2 Mintika 3 Garanti 4 Sira 5 in pesi Benekli Edebiyatlar References W Klein Short staple spinning series 1995 Milovidov N N Faminskij P P Shishkunova E N Proektirovanie hlopkopryadilnyh fabrik M Legkaya i pishevaya promyshlennost 1983 Spravochnik po hlopkopryadeniyu M Legkaya industriya 1987 Vlasov P V Surnina N F Proektirovanie tkackih fabrik M Legkaya industriya 1983 Badalov K I Zhohovskij V V Osmin N A Pryadenie hlopka i drugih tekstilnyh volokon Moskva 1980 Bulent Gemici Pamuk iplikciligi ders kitabi Bornova Izmir 1999