Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Singapur Baýdak Gerb Singapur Respublikasy iňl Republic of Singapore Republik Singapura hyt 新加坡共和國 Xīnjiāpō Gònghéguó ச
Singapur
| |||||
Singapur Respublikasy (iňl. Republic of Singapore; Republik Singapura; hyt. 新加坡共和國, Xīnjiāpō Gònghéguó; சிங்கப்பூர் குடியரசு Ciŋkappūr Kudiyarasu) — Günorta-Gündogar Aziýada bir adada ýerleşýän , ol günorta çetinden insiz arkaly bölünip aýrylýar. Ol Malaýziýanyň düzümine girýän soltanlygy hem-de Indoneziýanyň düzümindäki adasy bilen serhetleşýär.
Taryhy. Singapur baradaky ilkinji ýatlamalar III asyrdaky hytaý ýazgylarynda bar. ada Şriwidjaýa imperiýasynyň daýanç nokady bolup, merkezi Sumatrede bolupdyr we Tumasik diýip ýawan adyny göteripdir. Tumasik belli bir wagtda esasy söwda merkezi bolupdyr, emma soň çöküp galypdyr. Bu şäher barada arheologiki tapyndylardan başga maglumatlar az.
XV-XVI asyrlarda Singapur Johor soltanlygynyň düzümine giripdir. 1617-nji ýyldaky golland-portugal urşunda Singapur portugal goşuny tarapyndan çozulypdyr.
1819-njy ýylyň 6-njy fewralynda Britan Ost-Ind kompaniýasynyň wekili ser Tomas Stamford Rafflz Singapurda dürli entiki toparlaryň arasynda söwda nokadyny gurmaklyk barada Joharyň soltany bilen razylaşyk baglaşýar.
1867-nji ýylda Singapur Britaniýanyň koloniýasy bolup, iňlisler Singapura Hytaýa barýan ýolda daýanç nokady hökmünde uly baha beripdir.
Ikinji jahan urşy döwründe Ýaponiýa Malaýýany eýeläp, Singapury iňlisleriň elinden aldy. Iňlisler diri güýç sanynyň artykmaçlygyna garamazdan, ýaponlar taktiki usul bilen eýeläpdir. Ýagny iňlisler duşmalary deňizden çozar diýip ähli güýjini diýen ýaly ol ugra serpikdirýär. Ýaponlar bolsa tutuş adadan aýlanyp, gowy berkidilmedik gury ýerden çozýarlar. Singapur 1942-nji ýylyň 15-nji fewralynda Ýaponiýanyň eline geçip, tä 1945-nji ýylyň sentýabryndaky Ýaponiýanyň utulyşyna çenli dowam edýär.
1951-nji ýylda Singapur Britan imperiýasynyň düzüminde öz-özüni dolandyrýan döwlet bolýar. Li Kuan Ýu saýlawlardan soňra premýer-ministriň derejesini göterýär.
1963-nji ýylda referendumyň netijesinde Singapur Malaý Federasiýasy döwleti we öňki britaniýanyň koloniýasyna degişli bolan Demirgazyk Borneo we Sarawak bilen Malaýziýa Federasiýasyna goşulýar.
1965-nji ýylyň 7-nji awgustynda konflikt esasynda Singapur Malaýziýanyň düzüminden çykýar we 9-njy awgustda öz garaşsyzlygyny yglan edýär. singapuryň düzümden çykmagy Malaýziýa hiç hili täsir etmeýär, çünki federasiýanyň ýolbaşçylary bu ýurdyň düzümde bolmagy hytaý halkyna tarapyň peýdasyna etniki balansyň bozulmagyna getirýär diýip pikir edipdirler.
1959-1990-njy ýyllar aralygynda dürli resurslardan kesilen Singapur ( hatda içilýän agyz suwuny hem Johordan we Malaýziýadan getirlipdir) içgi meselelerini çözmäni başarypdyr we üçünji dünýä ýurtlaryň hataryndan ýokary derejeli durmuş ýurduna öwrülmäge başardy.
2004-nji ýylyň 10-njy awgustynda 14 ýyllap Singapuryň premýer-ministri bolan Go Çok Tong respublikanyň prezidenti S.R. Natandan bu derejeden ony aýyrmagy barada resmi haýyştnama ýazdy. Häkimýeti Li Kuan Ýuň uly ogly 52 ýaşly Li Sýan Lun dolandyryp başlaýar.
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Singapur hakda maglumat, Singapur näme? Singapur näme diýmek?
Singapur Baydak Gerb Singapur Respublikasy inl Republic of Singapore Republik Singapura hyt 新加坡共和國 Xinjiapō Gongheguo ச ங கப ப ர க ட யரச Ciŋkappur Kudiyarasu Gunorta Gundogar Aziyada bir adada yerlesyan ol gunorta cetinden insiz arkaly bolunip ayrylyar Ol Malayziyanyn duzumine giryan soltanlygy hem de Indoneziyanyn duzumindaki adasy bilen serhetlesyar Singapur gijesi Taryhy Singapur baradaky ilkinji yatlamalar III asyrdaky hytay yazgylarynda bar ada Sriwidjaya imperiyasynyn dayanc nokady bolup merkezi Sumatrede bolupdyr we Tumasik diyip yawan adyny goteripdir Tumasik belli bir wagtda esasy sowda merkezi bolupdyr emma son cokup galypdyr Bu saher barada arheologiki tapyndylardan basga maglumatlar az XV XVI asyrlarda Singapur Johor soltanlygynyn duzumine giripdir 1617 nji yyldaky golland portugal ursunda Singapur portugal gosuny tarapyndan cozulypdyr 1819 njy yylyn 6 njy fewralynda Britan Ost Ind kompaniyasynyn wekili ser Tomas Stamford Rafflz Singapurda durli entiki toparlaryn arasynda sowda nokadyny gurmaklyk barada Joharyn soltany bilen razylasyk baglasyar 1867 nji yylda Singapur Britaniyanyn koloniyasy bolup inlisler Singapura Hytaya baryan yolda dayanc nokady hokmunde uly baha beripdir Ikinji jahan ursy dowrunde Yaponiya Malayyany eyelap Singapury inlislerin elinden aldy Inlisler diri guyc sanynyn artykmaclygyna garamazdan yaponlar taktiki usul bilen eyelapdir Yagny inlisler dusmalary denizden cozar diyip ahli guyjini diyen yaly ol ugra serpikdiryar Yaponlar bolsa tutus adadan aylanyp gowy berkidilmedik gury yerden cozyarlar Singapur 1942 nji yylyn 15 nji fewralynda Yaponiyanyn eline gecip ta 1945 nji yylyn sentyabryndaky Yaponiyanyn utulysyna cenli dowam edyar 1951 nji yylda Singapur Britan imperiyasynyn duzuminde oz ozuni dolandyryan dowlet bolyar Li Kuan Yu saylawlardan sonra premyer ministrin derejesini goteryar 1963 nji yylda referendumyn netijesinde Singapur Malay Federasiyasy dowleti we onki britaniyanyn koloniyasyna degisli bolan Demirgazyk Borneo we Sarawak bilen Malayziya Federasiyasyna gosulyar 1965 nji yylyn 7 nji awgustynda konflikt esasynda Singapur Malayziyanyn duzuminden cykyar we 9 njy awgustda oz garassyzlygyny yglan edyar singapuryn duzumden cykmagy Malayziya hic hili tasir etmeyar cunki federasiyanyn yolbascylary bu yurdyn duzumde bolmagy hytay halkyna tarapyn peydasyna etniki balansyn bozulmagyna getiryar diyip pikir edipdirler 1959 1990 njy yyllar aralygynda durli resurslardan kesilen Singapur hatda icilyan agyz suwuny hem Johordan we Malayziyadan getirlipdir icgi meselelerini cozmani basarypdyr we ucunji dunya yurtlaryn hataryndan yokary derejeli durmus yurduna owrulmage basardy 2004 nji yylyn 10 njy awgustynda 14 yyllap Singapuryn premyer ministri bolan Go Cok Tong respublikanyn prezidenti S R Natandan bu derejeden ony ayyrmagy barada resmi hayystnama yazdy Hakimyeti Li Kuan Yun uly ogly 52 yasly Li Syan Lun dolandyryp baslayar