Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Şamaniz Tutemiz Animizm we Naturizm elementlerini öz içine alýan ynanç hem däplerdir Gadymy türkmenleriň uly bir ýeke ta
Şamanizm
Şamaniz —Tutemiz, Animizm we Naturizm elementlerini öz içine alýan ynanç hem däplerdir. Gadymy türkmenleriň uly bir ýeke taňra ynananlygy dogrusynda kesgitleýji maglumat ýok. Hytaý çeşmelerine görä Orta-Azýada döwlet guran ugruglaryň barysynda gök taňry ynanjyna gabat gelýäris. Göktürkmen ýazgylarynda 6-njy we 7-nji asyrlarda gök taňrysyna bolan ynanjyň ösen nusgasyny görýäris we taňry adynyň başga taňrylary goşmadan ýekelikde ulanylandygyna gabat gelýäris. Şol bir wagtyň özünde gök türkmenler hem-de ilkinji uýgur hakanlarynyň döwründe heniz maddi barlyk bolan gök bilen onuň eýesi hasaplanýan ruhy barlyk biri-birinden aýrylmadyk bolsa gerek.
Kaşgarly Mahmyt «taňry »sözüniň düşündirişinde şeýle ýazýar: “Kapyrlar göge «taňry» diýýärler. Şonuň ýaly-da olar beýik bir dag ýa-da uly bir agaç ýaly gözlerine uly görünen her bir zada-da «taňry» diýýärler. Bu sözler irki türkmenlerde Taňry sözüniň görünýän Asman hem-de ;uly barlyk; manysynda gelmegi, maddy barlyk bolan asman bilen uly bir güýjüň (gudratyň) birleşmegini görkezýär. Şu günki şamanist türkmenler-de taňry sözüni irki türkmenlerdäki manysynda ýagny asman sözüniň ýerine ulanýarlar. Gün, aý, ýyldyz, ýyldyrym we ýel bilen bagly ynançlar hem gök taňry bilen gatnaşykdadyr.
Altaýly şamanistler güne and içýärler. Olaryň düşünjesine görä gün ene we aý atadyr. Şamanistleriň ynanjyna görä aý-gün tutulmagynyň sebäbi, günüň hem aýyň erbet ruhlara garşy söweşe girmekleri we kä ýagdaýlarda olaryň bu ruhlaryň tarapyndan tutulup garaňky dünýälere sürgün edilmegidir. Bütin türki dillerinde bu hadysany tutulmak sözi bilen beýan edilmegi, olaryň köne dinleriniň yzyny görkezýär.
Şamanistler aý-gün tutulan wagty, olary erbet ruhlaryň elinden gutarmak ücin uly gykylyk turzup deprek kakýardylar. Şeýle däp hem-de belli munasybet bilen, ertir irden turup üç gezek güne salam bermek däbi ýaňy ýakynlara çenli türkmenlerde-de saklanyp gelýärdi
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Şamanizm hakda maglumat, Şamanizm näme? Şamanizm näme diýmek?
Samaniz Tutemiz Animizm we Naturizm elementlerini oz icine alyan ynanc hem daplerdir Gadymy turkmenlerin uly bir yeke tanra ynananlygy dogrusynda kesgitleyji maglumat yok Hytay cesmelerine gora Orta Azyada dowlet guran ugruglaryn barysynda gok tanry ynanjyna gabat gelyaris Gokturkmen yazgylarynda 6 njy we 7 nji asyrlarda gok tanrysyna bolan ynanjyn osen nusgasyny goryaris we tanry adynyn basga tanrylary gosmadan yekelikde ulanylandygyna gabat gelyaris Sol bir wagtyn ozunde gok turkmenler hem de ilkinji uygur hakanlarynyn dowrunde heniz maddi barlyk bolan gok bilen onun eyesi hasaplanyan ruhy barlyk biri birinden ayrylmadyk bolsa gerek Kasgarly Mahmyt tanry sozunin dusundirisinde seyle yazyar Kapyrlar goge tanry diyyarler Sonun yaly da olar beyik bir dag ya da uly bir agac yaly gozlerine uly gorunen her bir zada da tanry diyyarler Bu sozler irki turkmenlerde Tanry sozunin gorunyan Asman hem de uly barlyk manysynda gelmegi maddy barlyk bolan asman bilen uly bir guyjun gudratyn birlesmegini gorkezyar Su gunki samanist turkmenler de tanry sozuni irki turkmenlerdaki manysynda yagny asman sozunin yerine ulanyarlar Gun ay yyldyz yyldyrym we yel bilen bagly ynanclar hem gok tanry bilen gatnasykdadyr Altayly samanistler gune and icyarler Olaryn dusunjesine gora gun ene we ay atadyr Samanistlerin ynanjyna gora ay gun tutulmagynyn sebabi gunun hem ayyn erbet ruhlara garsy sowese girmekleri we ka yagdaylarda olaryn bu ruhlaryn tarapyndan tutulup garanky dunyalere surgun edilmegidir Butin turki dillerinde bu hadysany tutulmak sozi bilen beyan edilmegi olaryn kone dinlerinin yzyny gorkezyar Samanistler ay gun tutulan wagty olary erbet ruhlaryn elinden gutarmak ucin uly gykylyk turzup deprek kakyardylar Seyle dap hem de belli munasybet bilen ertir irden turup uc gezek gune salam bermek dabi yany yakynlara cenli turkmenlerde de saklanyp gelyardi