Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Ukraina Paýtagty Kiýew Ukrain dili Prezident Puly Telefon kody 380 ua Ukraina ukr Україна ukrɑˈjinɑ Gündogar Ýewropada d
Ukraina
| | |||||
| Paýtagty | Kiýew | ||||
| Ukrain dili | |||||
| Prezident | |||||
| Puly | |||||
| Telefon kody | +380 | ||||
| .ua | |||||
Ukraina (ukr. Україна [ukrɑˈjinɑ]) — Gündogar Ýewropada döwlet. Günortada onuň serhetlerini Gara deňiz we ýuwýar, ol gündogarda we demirgazyk-gündogarda — Russiýa, demirgazykda — Belarus, günbatarda — Polşa, Slowakiýa we Wengriýa, günorta-günbatarda — Rumyniýa we Moldawiýa bilen serhetleşýär.
Ýurduň paýtagty we iň iri şäheri — Kiýew.
Taryh
- Miladydan öňki 4-nji asyrda altyndan ýasalan skif pektoral.
Häzirki Ukrainanyň çäginde ilkinji adamlar 900-800 müň ýyl mundan ozal irki paleolit eýýamynda ýüze çykypdyr. Döwrebap görnüşli adamlar - Cro-Magnons 40-35 müň ýyl mundan ozal ýokarky paleolit döwründe emele gelipdir. Bular europeewropa ýaryşynyň wekilleri, taýpa guramasy bolan aw ýygnaýjylardy. Cro-Magnonlaryň ybadat merkezlerinden biri Daş mazarynyň tebigy galyndylarydy. 10,000 ýyldan gowrak ozal ilatyň köpelmegine goşant goşan buzluk eredi. Ukrainanyň landşaft bölünişi tokaý, sähra we sähra zolaklaryna bölünip, döwrebaplyga ýakyn toprak örtügi emele geldi. Ykdysadyýetiň krizisi adamlary kem-kemden köpeltmäge mejbur etdi: ekerançylyk we maldarçylyk. Küýzegärçiligiň peýda bolmagy bilen häzirki Ukrainada beöň VII-V-III müňlerçe dowam eden täze daş asyry döwri ýüze çykypdyr.
Administratiw Gurluşy
Ukrainanyň umumy tutýan meýdany 603,7 müň inedördül kilometre barabar bolup, ol bu görkeziji boýunça Ýewropada öňdäki orunlarda durýar. Ukraina meýdany boýunça dünýäde 42-nji orny eýeleýär. Ukraina Russiýa Federasiýasy, Polşa, Slowakiýa, Wengriýa, Rumyniýa, Moldowa we Belarus bilen araçäkleşýär. Ýurduň günorta bölegini Gara we Azow deňizleri ýuwýar.
Ukraina döwleti Ýewropada baý mineral serişdeleriniň köpdürliligi bilen tapawutlanýar. Köp ýyllaryň dowamynda Ukraina kömür, demir we marganes magdanlaryny çykarmakda dünýäde öňdäki orunlary eýeläp geldi. Ýurduň esasy kömür känleri Donesk sebitinde ýerleşýär. Olaryň gory 109 milliard tonna barabardyr. Mundan başga-da, Lwow-Wolynsk sebitinde-de kömür gazylyp alynýar. Dnepr sebitinde goňur kömrüň 6 milliard tonna barabar käni tapyldy. Şeýle hem, Ukraina döwleti demir magdanlaryna hem baý ýurtdur.
Ukrainada magdan däl gazylyp alynýan baýlyklaryň köp gory bar. Bu babatda Ýewropada öňdäki orunlary eýeleýän Ukrainada nebitdakylyň (ozokerit), tebigy kükürdiň we grafitiň känleri bar.
Bu döwletiň haýwanat we ösümlik dünýäsi hem baýdyr. Ýurtda dürli ösümlikleriň görnüşleriniň 30 müňden gowragy bolup, agaçlaryň 76 görnüşi bar. Döwletiň umumy meýdanynyň 14 göterimini tokaý zolaklary tutýar. Dub, buk, sosna, ýel ýaly agaçlar agdyklyk edýär. Tebigy ösümlikler maldarçylygyň, balaryçylygyň ösmegine oňaýly täsir edýär. Dürli ösümlikler lukmançylykda-da giňden ulanylýar. Ýurtda ösümlik dünýäsini goramak babatda hem iňňän uly işler alnyp barylýar. Ýurtda dürli görnüşdäki goraghanalaryň 2270-e golaýy işleýär. Ýurtda haýwanlaryň 45 müň görnüşi bolup, olaryň 28 müňüsi ýabanydyr (bu san dünýä faunasynyň 2 göterimine barabardyr). Gara deňzinde haýwanlaryň 2,4 müň görnüşi, Azow deňzinde bolsa 400 görnüşi bar. Iki deňziň akwatoriýasy hem balyk senagaty taýdan amatlydyr. Ukrainanyň “Gyzyl kitabyna” seýrek duş gelýän haýwanlaryň 85 görnüşi girizildi.
Ilaty: Ukrainanyň ilatynyň sany 50 million adama golaýlaýar. Ilat sany boýunça Ýewropada Germaniýadan, Italiýadan, Beýik Britaniýadan we Fransiýadan soňra 5-nji orunda durýar. Bu görkeziji boýunça Ýewropanyň umumy ilatynyň 7,3 göterimini, dünýä ilatynyň bolsa 1 göterimini tutýar. Ilatyň agramly bölegi şäherlerde ýaşaýar. Oba ýerleriniň ilatynyň sany 15 milliondan geçýär.
Ukraina administratiw taýdan 24 welaýatdan we Krym awtonom respublikasyndan ybaratdyr. Kiýew we Sewastopol ýurduň kanunçylygy tarapyndan bellenilen ýörite derejä eýedir. Ukrainada 446 şäher, 490 etrap, 907 şäher tipli etrapça we 10196 sany oba bar.
Ýurduň paýtagty Kiýewiň ilatynyň sany 2 million 800 adamdyr. Kiýew häzirki wagtda Ýewropanyň iri şäherleriniň biri bolmak bilen ýurduň ylym, bilim we medeni merkezi hasaplanýar. Bu ýerde Prezidentiň köşgi, Ýokary Rada (parlament), Ministrler Kabineti we ýerine ýetiriji döwlet edaralary, daşary ýurtlaryň diplomatik wekilhanalary ýerleşýär.
Kiýew Ukrainanyň maliýe merkezi hem hasaplanyp, ýurduň Milli banky, täjirçilik we beýleki ýöriteleşdirilen banklar, iri kompaniýalaryň we daşary ýurt maliýe institutlarynyň wekilhanalary bar. Kiýew dünýäniň 130-dan gowrak döwleti bilen söwda-ykdysady, maliýe-kredit, ylym-bilim, saglygy goraýyş, syýahatçylyk we medeniýet ulgamlarynda hyzmatdaşlyk edýär.
Ukrainanyň ikinji uly şäheri Harkowdyr. 1,5 milliondan gowrak ilaty bolan Harkow gadymy şäherleriň biridir. 1 million 147 müň ilatly Dnepropetrowsk şäheri ýurduň iri senagat merkezidir. Şäher 1776-njy ýylda Dnepr derýasynyň kenarynda port şäheri hökmünde guruldy. Ilatyň sany boýunça dördünji orunda durýan Donesk şäheri 1869-njy ýylda döredilip, ýurduň iri senagat merkezleriniň biridir. Şol ýerde kömür magdanynyň ummasyz uly känleri bar. Odessa şäherini bilmeýän ýokdur. Ol Gara deňziň kenaryndaky esasy port şäher bolup, 1789-njy ýylda gurlupdyr. Ukraina tebigy, arhitektura ýadygärliklerine we goraghanalara baý ýurtdur. Kiýewde 30-a golaý muzeý bar.
Daşary syýasaty: Ukraina dünýäniň ähli döwletleri bilen özara bähbitli gatnaşyklary ýola goýmak ugrunda uly işleri alyp barýar. Soňky ýyllarda Ukraina tarapyndan öňe sürülen köp sanly başlangyçlar dünýä döwletleri tarapyndan uly goldaw tapdy. Merkezi we Gündogar Ýewropa ýurtlary bilen bir hatarda Ukraina hem Birleşen Milletler Guramasynda dünýä ykdysadyýeti bilen aýakdaş gitmek isleýän döwletlere goldaw bermek üçin birnäçe kararlaryň kabul edilmegini gazandy. 2000-nji ýylda Kiýewde BMG-niň wekilhanasy işläp başlady. Mundan başga-da, BMG-niň başga-da köp sanly edaralarynyň wekilhanalary hereket edýär. Ukraina 50-ä golaý iri halkara guramalaryň agzasydyr.
1995-nji ýylyň 26-njy sentýabrynda Ukraina Ýewropa Geňeşiniň doly hukukly agzalygyna saýlandy. Ukraina bu möhüm guramanyň agzasy bolmak bilen özüniň “Ýewropa” maşgalasyna degişlidigini yglan etdi. Ýewropa Geňeşine agza bolan Ukraina bu guramanyň dürli komitetleriniň we Parlament Assambleýasynyň işine gatnaşýar. Kiýewde Ýewropa Geňeşiniň informasion-resminama merkezi hereket edýär.
Ukraina Ýewropa Bileleşiginiň Brýusseldäki ştab-kwartirasynda hemişelik wekilhanasyny açdy. Ýurtda bolsa şol wekilhana bilen işleşýän ýörite komitet döredildi. 1998-nji ýylyň iýunynda ýurduň Prezidenti tarapyndan Ukrainanyň Ýewropa Bileleşigine integrasiýa strategiýasy tassyklandyly. Häzirki wagtda Ukrainanyň Ýewropa Bileleşiginiň assosirlenen agzalygy boýunça ylalaşyk gazanylmagy ugrunda gepleşikleriň alnyp barylmagy göz öňünde tutulýar.
Ukraina 1992-nji ýylda Ýewropanyň Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň agzasy boldy. Häzirki wagtda Ukraina bu gurama bilen işjeň gatnaşyklary alyp barýar.
- Çernigiv
- Harkiw
- Donesk
- Lwiw
- Kyýiw
- Dnipro
- Sewastopol
- Odessa
- Evans A. Ukraine. The Bradt Travel Guide / Andrew Evans. — 2nd ed. — 2007. (iňlis dilinde)
- Dalton M. Ukraine (Culture Shock! A Survival Guide to Customs & Etiquette) / Meredith Dalton. — 2001. (iňlis dilinde)
- Ukraine: A Concise Encyclopedia Archived 2011-08-20 at the Wayback Machine / ed. by Volodymyr E. Kubijovyc. — University of Toronto Press, 1963. — Vol. 1. (iňlis dilinde)
- Boshyk Y. Ukraine During World War II: History and Its Aftermath / Yuri Boshyk. — Canadian Institute of Ukrainian Studies, 1986. — ISBN 0-920862-37-3. (iňlis dilinde)
- Magocsi P. R. A History of Ukraine / Paul Robert Magocsi. — University of Toronto Press, 1996. — ISBN 0-8020-7820-6. (iňlis dilinde)
- Reid A. Borderland: A Journey Through the History of Ukraine / Anna Reid. — Online ed. — 2003. (iňlis dilinde)
- Ukrainadaky daşary ýurtlular üçin sahypa (iňlis dilinde)
- Ukrainanyň prezidentiniň sahypasy Archived 2021-10-20 at the Wayback Machine
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Ukraina hakda maglumat, Ukraina näme? Ukraina näme diýmek?
Ukraina Paytagty Kiyew Ukrain dili Prezident Puly Telefon kody 380 ua Ukraina ukr Ukrayina ukrɑˈjinɑ Gundogar Yewropada dowlet Gunortada onun serhetlerini Gara deniz we yuwyar ol gundogarda we demirgazyk gundogarda Russiya demirgazykda Belarus gunbatarda Polsa Slowakiya we Wengriya gunorta gunbatarda Rumyniya we Moldawiya bilen serhetlesyar Ukrain Karpatlary Yurdun paytagty we in iri saheri Kiyew TaryhMiladydan onki 4 nji asyrda altyndan yasalan skif pektoral Hazirki Ukrainanyn caginde ilkinji adamlar 900 800 mun yyl mundan ozal irki paleolit eyyamynda yuze cykypdyr Dowrebap gornusli adamlar Cro Magnons 40 35 mun yyl mundan ozal yokarky paleolit dowrunde emele gelipdir Bular europeewropa yarysynyn wekilleri taypa guramasy bolan aw yygnayjylardy Cro Magnonlaryn ybadat merkezlerinden biri Das mazarynyn tebigy galyndylarydy 10 000 yyldan gowrak ozal ilatyn kopelmegine gosant gosan buzluk eredi Ukrainanyn landsaft bolunisi tokay sahra we sahra zolaklaryna bolunip dowrebaplyga yakyn toprak ortugi emele geldi Ykdysadyyetin krizisi adamlary kem kemden kopeltmage mejbur etdi ekerancylyk we maldarcylyk Kuyzegarciligin peyda bolmagy bilen hazirki Ukrainada beon VII V III munlerce dowam eden taze das asyry dowri yuze cykypdyr Administratiw GurlusyUkrainanyn umumy tutyan meydany 603 7 mun inedordul kilometre barabar bo lup ol bu gorkeziji boyunca Yewropada ondaki orunlarda duryar Ukraina mey dany boyunca dunyade 42 nji orny eyeleyar Ukraina Russiya Federasiyasy Polsa Slowakiya Wengriya Rumyniya Moldowa we Belarus bilen aracakles yar Yurdun gunorta bolegini Gara we Azow denizleri yuwyar Ukraina dowleti Yewropada bay mineral serisdelerinin kopdurliligi bilen tapawut lanyar Kop yyllaryn dowamynda Ukraina komur demir we marganes magdanla ryny cykarmakda dunyade ondaki orunlary eyelap geldi Yurdun esasy komur kanleri Donesk sebitinde yerlesyar Olaryn gory 109 milliard tonna barabardyr Mundan basga da Lwow Wolynsk sebitinde de komur gazylyp alynyar Dnepr sebitinde gonur komrun 6 milliard tonna barabar kani tapyldy Seyle hem Ukrai na dowleti demir magdanlaryna hem bay yurtdur Ukrainada magdan dal gazylyp alynyan baylyklaryn kop gory bar Bu babatda Yewropada ondaki orunlary eyeleyan Ukrainada nebitdakylyn ozokerit tebigy kukurdin we grafitin kanleri bar Bu dowletin haywanat we osumlik dunyasi hem baydyr Yurtda durli osumliklerin gornuslerinin 30 munden gowragy bolup agaclaryn 76 gornusi bar Dowletin umumy meydanynyn 14 goterimini tokay zolaklary tutyar Dub buk sosna yel yaly agaclar agdyklyk edyar Tebigy osumlikler maldarcylygyn balarycylygyn osmegine onayly tasir edyar Durli osumlikler lukmancylykda da ginden ulanyl yar Yurtda osumlik dunyasini goramak babatda hem innan uly isler alnyp baryl yar Yurtda durli gornusdaki goraghanalaryn 2270 e golayy isleyar Yurtda hay wanlaryn 45 mun gornusi bolup olaryn 28 munusi yabanydyr bu san dunya faunasynyn 2 goterimine barabardyr Gara denzinde haywanlaryn 2 4 mun gor nusi Azow denzinde bolsa 400 gornusi bar Iki denzin akwatoriyasy hem balyk senagaty taydan amatlydyr Ukrainanyn Gyzyl kitabyna seyrek dus gelyan haywanlaryn 85 gornusi girizildi Ilaty Ukrainanyn ilatynyn sany 50 million adama golaylayar Ilat sany boyunca Yewropada Germaniyadan Italiyadan Beyik Britaniyadan we Fransiyadan son ra 5 nji orunda duryar Bu gorkeziji boyunca Yewropanyn umumy ilatynyn 7 3 goterimini dunya ilatynyn bolsa 1 goterimini tutyar Ilatyn agramly bolegi saher lerde yasayar Oba yerlerinin ilatynyn sany 15 milliondan gecyar Ukraina administratiw taydan 24 welayatdan we Krym awtonom respublikasyn dan ybaratdyr Kiyew we Sewastopol yurdun kanuncylygy tarapyndan belleni len yorite dereja eyedir Ukrainada 446 saher 490 etrap 907 saher tipli etrap ca we 10196 sany oba bar Yurdun paytagty Kiyewin ilatynyn sany 2 million 800 adamdyr Kiyew hazirki wagtda Yewropanyn iri saherlerinin biri bolmak bilen yurdun ylym bilim we me deni merkezi hasaplanyar Bu yerde Prezidentin kosgi Yokary Rada parla ment Ministrler Kabineti we yerine yetiriji dowlet edaralary dasary yurtlaryn diplomatik wekilhanalary yerlesyar Kiyew Ukrainanyn maliye merkezi hem hasaplanyp yurdun Milli banky tajircilik we beyleki yoritelesdirilen banklar iri kompaniyalaryn we dasary yurt maliye ins titutlarynyn wekilhanalary bar Kiyew dunyanin 130 dan gowrak dowleti bilen sowda ykdysady maliye kredit ylym bilim saglygy gorayys syyahatcylyk we medeniyet ulgamlarynda hyzmatdaslyk edyar Ukrainanyn ikinji uly saheri Harkowdyr 1 5 milliondan gowrak ilaty bolan Har kow gadymy saherlerin biridir 1 million 147 mun ilatly Dnepropetrowsk saheri yurdun iri senagat merkezidir Saher 1776 njy yylda Dnepr deryasynyn kena rynda port saheri hokmunde guruldy Ilatyn sany boyunca dordunji orunda dur yan Donesk saheri 1869 njy yylda doredilip yurdun iri senagat merkezlerinin bi ridir Sol yerde komur magdanynyn ummasyz uly kanleri bar Odessa saherini bilmeyan yokdur Ol Gara denzin kenaryndaky esasy port saher bolup 1789 njy yylda gurlupdyr Ukraina tebigy arhitektura yadygarliklerine we goraghana lara bay yurtdur Kiyewde 30 a golay muzey bar Dasary syyasaty Ukraina dunyanin ahli dowletleri bilen ozara bahbitli gatnasyk lary yola goymak ugrunda uly isleri alyp baryar Sonky yyllarda Ukraina tarapyn dan one surulen kop sanly baslangyclar dunya dowletleri tarapyndan uly gol daw tapdy Merkezi we Gundogar Yewropa yurtlary bilen bir hatarda Ukraina hem Birlesen Milletler Guramasynda dunya ykdysadyyeti bilen ayakdas gitmek isleyan dowletlere goldaw bermek ucin birnace kararlaryn kabul edilmegini ga zandy 2000 nji yylda Kiyewde BMG nin wekilhanasy islap baslady Mundan basga da BMG nin basga da kop sanly edaralarynyn wekilhanalary hereket edyar Ukraina 50 a golay iri halkara guramalaryn agzasydyr 1995 nji yylyn 26 njy sentyabrynda Ukraina Yewropa Genesinin doly hukukly agzalygyna saylandy Ukraina bu mohum guramanyn agzasy bolmak bilen ozu nin Yewropa masgalasyna degislidigini yglan etdi Yewropa Genesine agza bolan Ukraina bu guramanyn durli komitetlerinin we Parlament Assambleyasy nyn isine gatnasyar Kiyewde Yewropa Genesinin informasion resminama mer kezi hereket edyar Ukraina Yewropa Bilelesiginin Bryusseldaki stab kwartirasynda hemiselik wekil hanasyny acdy Yurtda bolsa sol wekilhana bilen islesyan yorite komitet doredil di 1998 nji yylyn iyunynda yurdun Prezidenti tarapyndan Ukrainanyn Yewropa Bilelesigine integrasiya strategiyasy tassyklandyly Hazirki wagtda Ukrainanyn Yewropa Bilelesiginin assosirlenen agzalygy boyunca ylalasyk gazanylmagy ug runda geplesiklerin alnyp barylmagy goz onunde tutulyar Ukraina 1992 nji yylda Yewropanyn Howpsuzlyk we Hyzmatdaslyk Guramasy nyn agzasy boldy Hazirki wagtda Ukraina bu gurama bilen isjen gatnasyklary alyp baryar Saherler Cernigiv Har kiw Donesk Lwiw Kyyiw Dnipro Sewastopol Odessa Evans A Ukraine The Bradt Travel Guide Andrew Evans 2nd ed 2007 inlis dilinde Dalton M Ukraine Culture Shock A Survival Guide to Customs amp Etiquette Meredith Dalton 2001 inlis dilinde Ukraine A Concise Encyclopedia Archived 2011 08 20 at the Wayback Machine ed by Volodymyr E Kubijovyc University of Toronto Press 1963 Vol 1 inlis dilinde Boshyk Y Ukraine During World War II History and Its Aftermath Yuri Boshyk Canadian Institute of Ukrainian Studies 1986 ISBN 0 920862 37 3 inlis dilinde Magocsi P R A History of Ukraine Paul Robert Magocsi University of Toronto Press 1996 ISBN 0 8020 7820 6 inlis dilinde Reid A Borderland A Journey Through the History of Ukraine Anna Reid Online ed 2003 inlis dilinde Ukrainadaky dasary yurtlular ucin sahypa inlis dilinde Ukrainanyn prezidentinin sahypasy Archived 2021 10 20 at the Wayback Machine