Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Awstriýa Respublikasy Merkezi Ýewropadaky döwlet Ol Birinji Jahan urşundan soň Awstro Wengriýa monarhiýasynyň dargamagy
Awstriýa
Awstriýa Respublikasy Merkezi Ýewropadaky döwlet. Ol Birinji Jahan urşundan soň Awstro-Wengriýa monarhiýasynyň dargamagy bilen döreýär. Umumy tutyan meýdany 83,9 müň inedördül kilometre barabardyr. Ýurduň günbatardan gündogara çenli uzunlygy 579 kilometrdir. Ol demirgazyk-günbatarda , günbatarda Şweýsariýa we Lihtenşteýn, günortada Italiýa we Sloweniýa, gündogarda Slowakiýa bilen araçäkleşýär. Awstriýa dokuz federal ştata bölünýär. Olar: , , Aşaky Awstriýa, , Zalsburg, , , we Wena şäheri.
| | |||||
| Paýtagt | Wena | ||||
| Prezident | |||||
| Dil | Nemesçe | ||||
| Wagt | +1 | ||||
| Telefon kod | + 43 | ||||
| .at | |||||
Tebigaty
Ýurduň meýdanynyň dörtden üç bölegini daglar tutýar. Diňe 7 göterimi düzlüklerden ybarat. Ýurt Alp daglarynyň bir bölegi hasaplanýar. Onuň üçden iki bölegini Gündogar Alp dagy tutýar. Awstriýanyň klimaty aram kontinental. Ýurtda ýanwaryň ortaça temperaturasy -1-4 dereje, iýulyňky +14 +18 dereje bolýar. Ygallar ýylda 500–900 mm, daglarda 1500–2000 mm düşýär. Gyşy maýyl, tomsy salkydyr. Daglyk etraplarynda 7-8 aýlap gar saklanýar. Ýurduň iň uly derýasy Dunaýdyr. Awstriýa köllere baý ýurtdur (580-e golaý).
Ilaty
Awstriýa nemes dilli ýurt. Slowen we horwat dillerinde slawýan azlyklary gürleýär. Olar hem ýurduň günorta we gündogaryndaky Karantiýa, Burgenland we Ştiriýa federal ştatlarynda ýaşaýar. Awstriýalylar-da beýleki ýewropalylar ýaly köp milletli halk. Awstriýalynyň görnüşiniň emele gelmeginde din we medeniýetiniň uly roly bar. Ýurduň ilatynyň 78 göterimi katolik, 5 göterimi protestant, 2 göterimi bolsa musulmanlardyr. Ýurtda 13 resmi baýramçylyk bellenip geçilýär. Olaryň 10-sy dini baýramçylyklardyr. Soňky maglumatlara görä, ýurtda 8 milliondan gowrak adam ýaşaýar. Olaryň 9 göterimi daşary ýurtlulardyr. Ýurduň paýtagty bolan Wenanyň 1,6 million ilaty bar. Ilatyň agramly bölegi Aşaky Awstriýa ştatynda ýaşaýar. Zalsburg we Insbruk ýaly şäherleri hasaba alynmadyk ýagdaýynda, daglyk yerlerinde az adam ýaşaýar.
Şäherleri
Awstriýanyň iri şäherleri Wena, , Linç, we . Ýurduň şäherlerinde ilatyň 30 göterimi ýaşaýar. Wena ýurduň iň iri we ykdysady hem-de medeniýet şäheri hasaplanýar. Ol Dunaý derýasynyň iki kenarynda hem ýerleşýär. Onun etekleri bolsa meşhur Wena tokaýlygyna çenli uzalyp gidýär. Owadan köşk-eýwanlar, seýilgähler, kiliseler Wena şäherini Ýewropanyň iň gowy şäherleriniň birine öwürýär. Awstriýanyň meýdany boýunça ikinji uly şäheri Grasdyr. Ol Ştiriýa ştatynda ýerleşýär. Şäher Mur derýasynyň kenarynda ýerleşýär. Ol esasy senagat, söwda we ylym merkezi hasaplanýar. Dunaýyň kenarynda ýerleşýän Lins şäheri bolsa Ýokary Awstriýanyň merkezi bolup, senagat we port şäheridir. Awstriýanyň iň owadan şäherleriniň biri hem Zalsburg.
Awstriýa-federal parlament respublikasydyr Ýurduň ähli raýatlary raýatlyk hukuklaryndan doly peýdalanýarlar. 19 ýaşdan uly bolan ra-ýatlar saýlawlara gatnaşyp bilýärler. Ýurduň prezidenti ählihalk saýlawlary esasynda alty ýyl möhlete saýlanýar. Hökümetiň möhüm ygtyýarlyklary prezidente degişlidir. Ol kanun güýjündäki kararlary kabul edýär. Ýokary kanun çykaryiy organy parlament bolup, ol iki palatadan: milli we federal sowetden ybaratdyr. Federal sowet welaýatlara wekilçilik edýär. Onuň 64 agzasy ştatlardaky geňeşlerden saýlanýar. Aşaky palata bolan milli sowet ilata wekilçilik edýär. Onuň 183 deputaty bar. Ýurduň ýerine ýetiriji häkimiýetine kansler ýolbaşçylyk edýär. Hökümet agzalary milli sowetdäki belli partiýalardan ýa-da beýleki partiýalardan saýlanýar. Ýurt administratiw tadan dokuz ştata bölünýär. Olaryň her biriniň ilaty öz parlamentini saýlaýar. Ol hem ştat hökümetiniň başlygyny belleýär. Kazylar Adalat ministirligi tarapyndan işe bellenýär. Ýurtda ýerli welaýat we etrap kazy-ýetleri bar. Ol hem raýat hem-de jenaýat işlerine seredýärler.
Goranmak güýji
Milli goranmak ulgamy 1955-nji ýyldaky döwlet ylalaşygy esasynda alnyp barylýar. Ol ylalaşyk diňe bir goşunyň möçberini çäklendirmän eýsem-de bolsa ýadro we şuna meňzeş ýaraglary, edinmegem gadagan edýär. Ýurduň bitaraplyk syýasasatyna laýyklykda onun az sanly guryýer goşuny bar. Erkekler üçin gulluk etmek hökmanydyr. Gullugyň möhleti sekiz aý.Şeýle hem gulluk etmegiň alternatiw görnüşlerem bar. Daşary syýasaty:. Awstriýa 1955-nji ýylda Birleşen Milletler Guramasynyň agzalygyna kabul edildi. Şeýle hem ol köp sanly halkara guramalarynyň, şol sanda Atom energiýasy boýunça halkara agentliginiň we Ýewropa Bileleşiginiň agzasydyr. Wenada BMG-niň üç edarasynyň ştab-kwartirasy ýerleşýär. 1995-nji ýylyň 1-nji ýanwarynda Awstriýa Ýewropa Bileleşiginiň agzalygyna saýlandy.
Ykdysdyýeti
Awstriýa senagat taýdan ösen Ýurt. Ýurduň esasy senagat pudaklary: maşyngurluşyk, dag magdany, elektrotehnika, himiýa. elektroenergiýa we ýeňil senagat. Oba hojalyk pudagynda bolsa maldarçylyga uly üns berilýär. Awstro-Wengriýa monarhiýasynyň dargamagyndan soň. emele gelen döwletler käbir ykdysady kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz boldular. Täze Awstriýa Respublikasy şol mahallar esasy girdeji çeşmesi bolan azyk we kömürden mahrum galýar. Ýurduň ykdysadyýetini täzeden gurmak üçin birnäçe ýyl gerek boldy. Üstesine-de, 1929-njy ýylda tutuş dünýäde ykdysady çökgünlik başlady. Şol sebäpli, birnäçe ýyllap daşary ýurduň kömeklerine mätäç galdy. 1937-nji ýylda öz ykdysady bazasyny gurdy. 1938-nji ýylda Awstriýa Germaniýa degişli boldy. Şondan soň bolsa Beýik Watançylyk urşy bilen baglanyşykly ýurtda ýene-de kynçylyklar boldy. Ýurduň ykdysadyýeti 1950-nji ýyldan soň sazlaşykly öşüp başlady .
Işçi güýji we önümçilik ulgamy
Soňky maglumatlara görä ýurduň ilatynyň 3.8 milliony işe ukyplydyr. Ýurtda işsizleriň sany az. 1990-njy ýylyň ikinji ýarymynda Horwatiýa, Sloweniýa we Türkiýe ýaly döwletlerden Awstriýa adamlar işlemäge geldiler. Ýurduň ykdy-sadyýetinde hyzmat pudagy öňdäki orunlarda durýar. Ýurduň işe ýaramly ilatynyň 32 göterimi senagatda, 61 göterimi hyzmat pudagynda we 7 göterimi bolsa oba, tokaý we balyk hojalygynda zähmet çekýär. Awstriýanyň umumy içerki önüminiň 32 göterimini senagat, 2 göterimini oba, tokaý we balyk hojalygy we 65 göterimini energetika, söwda we ulag pudaklary düzýär. Önümçilik guramalary: 1946-njy ýylda ýurduň kärhanalarynyň 70 göterimi döwlete degişli edilýär. Olaryň arasynda iri kommersiýa banklar, agyr, nebit çykaryly we nebiti gaýtadan işleýji senagata degişli kärhanalar bar. 1993-nji ýylda ýurduň hökümeti senagat kärhanalaryny hususylaşdyrmak babatda giň möçberli meýilnamalary durmuşa geçirip ugrady. Ony daşary Ýurt maýa goýumyny çekmek maksady bilen amala aşyryldy.
Oba hojalygy
Orta hasap bilen ýurduň meýdanynyň 42 göteriminde oba hojalygy bilen meşgullanylýar. Ekerançylyga ýaramly meýdanlaryň 43 göterimini miweli we üzüm baglary tutýar. Ýurtda halkyň sarp edýän azyk önümleriniň 90 göterimi öndürilýär. Şonuň üçin Awstriýa daşary Ýurtlara az mukdarda et. süýt önümlerini, bugdaý we mekgejöwen satýar. Ýurtda däne ekinleri köp ekilýär. Bugdaý, mekgejöwen, arpa ýaly däneli ekinler ekilýär. Şeýle hem kartoşka we şugundyr hem ýetişdirilýär.
Tebigy baýlyklary
Awstriýa tebigy baýlyklara we agaç önümlerine baý. Ýurtda demir sink we magnezit ýaly tebigy baýlyklar bar. Awstriýada daş kömür; ýetmezçiligi bar bolsa-da, muňa garamazdan, Ýurtda nebit, tebigy gaz we lignit bar. Gidroelektrik beketlerinden öndürilýän elektrik energiýasynyň bir bölegi daşary Ýurtlara satylýar. 1970-nji ýylyň ahyrlarynda Awstriýa elektrik energiýa mätäçligi sebäpli daş kömri, nebit we gaz satyn almaga başlady.
Dag magdan senagaty
Awstriýanyň umumy meýdanynyň bäşden iki bölegi tokaýlar bilen gurşalandyr. Ýurduň Ştiriýa we Aşaky Awstriýa ştatlarynda agaç önümleri köpräk öndürilýär. Awstriýada demir magdanynyň çykarylyşy 1950-nji ýyldan soň epesli artdy. 1995-nji ýylda ortaça 2,1 million tonna demir magdany çykaryldy. Demir magdanynyň esasy ýatagy Ersbergdir. Karintiýa sebitinde magnezitiň baý gorlary bar. Şeýle hem Ýurtda kaolin, duz, gips ýaly mineral magdanlar çykarylýar. Energetika: Ýurtda energiýa bolan mätäçligiň artmagy bilen daşary Ýurtlardan energiýa resurslaryny satyn almaga başlandy. Awstriýanyň özünde öndürilýän energiýanyň içerki bazarynyň takmynan üçden bir bölegini kanagatlandyrýar. Ýurduň öz nebit gory we daşary ýurtdan getirilýän nebit önümleri ýurduň esasy energiýa çeşmesi bolup hyzmat edýär. Aşaky Awstriýanyň demirgazyk-günbatar böleklerinde nebit ýataklary bar. Awstriýa her ýylda ortaça 3 million tonna daş kömri satyn alýar.Şeýle hem tebigy gaz hem import edilýär. Ştiriýa, ýokarky we aşaky Awstriýada lignitiň gor känleri bar.1990-njy ýyllarda Awstriýa gidroelektro energetika ulgamyny ösdürmek üçin az pul sarp etmedi. Ýokarky Awstriýa we Tirolda gidroelektroenergiýasynyň uly mukdary öndürilýär. Şeýle hem Dunaýyň Inn derýasynyň kenarynda elektrik beketleri guruldy. Gidroenergiýa resurslary Awstriýa elektrik energiýasynyny daşary Ýurtlara ekspert etmäge mümkinçilik berýär.
Ulag ulgamy
Awstriýanyň polat ýollarynyň uzynlygy takmynan 5,6 müň kilemetre barabardyr. Şeýle hem Awstriýa öz garaýollary ulgamy bilen hem meşhurdy. Ýurtda 1600 kilometr uzynlygyndaky giň ýokary tizlikde gatnawly gara ýollar bar. 1957-nji ýylda döredilen „Awstriýa awialiniýa" kompaniýasy dünýäniň dürli Ýurtlaryna uçar gatnawlaryny amala aşyrýar. 1990-njy ýylda oňa bäsdeş tapyldy. Ol hem .Lauda eýr" atly hususy awiakärhana boldy. Dunaý derýasynyň üsti bilen her ýyl 5 million tonna ýük daşalýar. Esasan, metal, kömür, koks, nebit we nebit önümleri daşalýar. Syýahatçylygy: Syýahatçylyk ýurduň iň bir girdejili pudaklarynyň biri hasaplanýar. Soňky ýyllarda ýurda 24 million daşary ýurtly syýahatçy geldi. Olaryň 67 göterimini nemes jahankeşdeleri düzýär.
Jemgyýeti we medeniýeti
Durmuş kepillendirmesi
Awstriýada durmuş üpjünçiligi maksatnamasy durmuşa geçirilýär. Raýatlara uly ýeňillikler döredilýär. Häzirki wagtda raýatlar saglyk, işsizlik we adatdan daşary ýagdaýlar ätiýaçlandyrmasyndan peýdalanýarlar. Ýurtda 13 resmi baýramçylyk bar. Işgärler her yýl dört hepdelik iş rugsadyna çykyp bilýärler.
Bilimi
1945-nji ýyldan soň, Wena täzeden öňki medeniyet we ylym merkezine gaýdyp geldi. Bu ýerde ýurduň iň iri uniwersiteti ýerleşýär. Şeýle hem ýurduň Gras. Insbruk, Klagenfurt we Zalsburg ýaly şäherlerinde hem uniwersitetler hereket edýär.Aýdym, saz, teatr we sungatyň beýleki ugurlary boýunça bilim berýän alty akademiýa bar. Soňky maglumatlara görä, Ýurtda 220 müňden gowrak talyp bilim alýar. Mekdep okuwçylarynyň agramly bölegi mekdebi tamamlandan soň, orta hünärment mekdeplerinde okuwyny dowam etdirýärler.
Medeniyeti
Awstriýa gadymdan bäri saz we drama sungatynyň ýurdy hasaplar Zalsburgda Mosart doguldy. Mundan başga-da, Wenada Bethowen, Gaýdi, Şuberi we Brams ýaly dünýä belli kompozitorlar ýaşady Iogann Ştraus-kakasy bu şäheri wals tansynyň paýtagty etdi. Artur Şnisleriň ýolbaşçylygyndaky Wenanyň drama mekdebi XIX-XX asyrlarda Ýewropada uly meşhurlyk gazandy. Gugo fon Gofmanstal belli şahyr we dramaturg. 1917-nji ýyldan bäri geçirilip gelinýän Zalsburg festiwaly saz sungatynyň uly şowhunyna öwrüldi. Maks Reýnhardt Wenany teatr sungatynyň merkezine öwürdi. Sport çäreleriniň merkezi Wena hasaplanýar. Bu ýerde 95 müň orunly uly stadion bar. Insbruk şäherinde gyşky sport oýunlary üçin meýdanlar bar. 1997-nji ýyldan bäri Ýurtda 20-den gowrak gazet neşir edilýär. Ýurduň intelektual durmuşynyň geçmişi häzirki döwre garanyňda örän baý. 1914- nji ýylda Zigmund Freýd we Alfred Adler Wenada psihoanaliz ugrunyň barlag merkezini döretdiler. Awstriýadaky ykdysady mekdepler hem uly abraýdan peýdalanýar. Fridrih fon Haýek dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan liberal ykdysadyýetçi hökmünde tanalýar. Kari Kraus we Robert Muzil Awstro-Wengriýa monarhiýasynyň dargamagyny kyssa eserlerinin üsti bilen teswirlediler. Bütindünýa atom energiýa guramasynyň kömegi bilen Ýurtda iki sany ýadro fizikasy boýunça ylmy-barlag laboratoriýasy döredildi. Awstriýaly Erwin Wredinger fizika boýunça Nobel baýragynyň eýesidir.
Goňşy döwletler
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Awstriýa hakda maglumat, Awstriýa näme? Awstriýa näme diýmek?
Awstriya Respublikasy Merkezi Yewropadaky dowlet Ol Birinji Jahan ursundan son Awstro Wengriya monarhiyasynyn dargamagy bilen doreyar Umumy tutyan meydany 83 9 mun inedordul kilometre barabardyr Yurdun gunbatardan gundogara cenli uzunlygy 579 kilometrdir Ol demirgazyk gunbatarda gunbatarda Sweysariya we Lihtensteyn gunortada Italiya we Sloweniya gundogarda Slowakiya bilen aracaklesyar Awstriya dokuz federal stata bolunyar Olar Asaky Awstriya Zalsburg we Wena saheri Republik Osterreich Awstriya Respublikasy Paytagt Wena Prezident Dil Nemesce Wagt 1 Telefon kod 43 atTebigatyYurdun meydanynyn dortden uc bolegini daglar tutyar Dine 7 goterimi duzluklerden ybarat Yurt Alp daglarynyn bir bolegi hasaplanyar Onun ucden iki bolegini Gundogar Alp dagy tutyar Awstriyanyn klimaty aram kontinental Yurtda yanwaryn ortaca temperaturasy 1 4 dereje iyulynky 14 18 dereje bolyar Ygallar yylda 500 900 mm daglarda 1500 2000 mm dusyar Gysy mayyl tomsy salkydyr Daglyk etraplarynda 7 8 aylap gar saklanyar Yurdun in uly deryasy Dunaydyr Awstriya kollere bay yurtdur 580 e golay IlatyAwstriya nemes dilli yurt Slowen we horwat dillerinde slawyan azlyklary gurleyar Olar hem yurdun gunorta we gundogaryndaky Karantiya Burgenland we Stiriya federal statlarynda yasayar Awstriyalylar da beyleki yewropalylar yaly kop milletli halk Awstriyalynyn gornusinin emele gelmeginde din we medeniyetinin uly roly bar Yurdun ilatynyn 78 goterimi katolik 5 goterimi protestant 2 goterimi bolsa musulmanlardyr Yurtda 13 resmi bayramcylyk bellenip gecilyar Olaryn 10 sy dini bayramcylyklardyr Sonky maglumatlara gora yurtda 8 milliondan gowrak adam yasayar Olaryn 9 goterimi dasary yurtlulardyr Yurdun paytagty bolan Wenanyn 1 6 million ilaty bar Ilatyn agramly bolegi Asaky Awstriya statynda yasayar Zalsburg we Insbruk yaly saherleri hasaba alynmadyk yagdayynda daglyk yerlerinde az adam yasayar SaherleriAwstriyanyn iri saherleri Wena Linc we Yurdun saherlerinde ilatyn 30 goterimi yasayar Wena yurdun in iri we ykdysady hem de medeniyet saheri hasaplanyar Ol Dunay deryasynyn iki kenarynda hem yerlesyar Onun etekleri bolsa meshur Wena tokaylygyna cenli uzalyp gidyar Owadan kosk eywanlar seyilgahler kiliseler Wena saherini Yewropanyn in gowy saherlerinin birine owuryar Awstriyanyn meydany boyunca ikinji uly saheri Grasdyr Ol Stiriya statynda yerlesyar Saher Mur deryasynyn kenarynda yerlesyar Ol esasy senagat sowda we ylym merkezi hasaplanyar Dunayyn kenarynda yerlesyan Lins saheri bolsa Yokary Awstriyanyn merkezi bolup senagat we port saheridir Awstriyanyn in owadan saherlerinin biri hem Zalsburg Awstriya federal parlament respublikasydyr Yurdun ahli rayatlary rayatlyk hukuklaryndan doly peydalanyarlar 19 yasdan uly bolan ra yatlar saylawlara gatnasyp bilyarler Yurdun prezidenti ahlihalk saylawlary esasynda alty yyl mohlete saylanyar Hokumetin mohum ygtyyarlyklary prezidente degislidir Ol kanun guyjundaki kararlary kabul edyar Yokary kanun cykaryiy organy parlament bolup ol iki palatadan milli we federal sowetden ybaratdyr Federal sowet welayatlara wekilcilik edyar Onun 64 agzasy statlardaky geneslerden saylanyar Asaky palata bolan milli sowet ilata wekilcilik edyar Onun 183 deputaty bar Yurdun yerine yetiriji hakimiyetine kansler yolbascylyk edyar Hokumet agzalary milli sowetdaki belli partiyalardan ya da beyleki partiyalardan saylanyar Yurt administratiw tadan dokuz stata bolunyar Olaryn her birinin ilaty oz parlamentini saylayar Ol hem stat hokumetinin baslygyny belleyar Kazylar Adalat ministirligi tarapyndan ise bellenyar Yurtda yerli welayat we etrap kazy yetleri bar Ol hem rayat hem de jenayat islerine seredyarler Goranmak guyjiMilli goranmak ulgamy 1955 nji yyldaky dowlet ylalasygy esasynda alnyp barylyar Ol ylalasyk dine bir gosunyn mocberini caklendirman eysem de bolsa yadro we suna menzes yaraglary edinmegem gadagan edyar Yurdun bitaraplyk syyasasatyna layyklykda onun az sanly guryyer gosuny bar Erkekler ucin gulluk etmek hokmanydyr Gullugyn mohleti sekiz ay Seyle hem gulluk etmegin alternatiw gornuslerem bar Dasary syyasaty Awstriya 1955 nji yylda Birlesen Milletler Guramasynyn agzalygyna kabul edildi Seyle hem ol kop sanly halkara guramalarynyn sol sanda Atom energiyasy boyunca halkara agentliginin we Yewropa Bilelesiginin agzasydyr Wenada BMG nin uc edarasynyn stab kwartirasy yerlesyar 1995 nji yylyn 1 nji yanwarynda Awstriya Yewropa Bilelesiginin agzalygyna saylandy YkdysdyyetiAwstriya senagat taydan osen Yurt Yurdun esasy senagat pudaklary masyngurlusyk dag magdany elektrotehnika himiya elektroenergiya we yenil senagat Oba hojalyk pudagynda bolsa maldarcylyga uly uns berilyar Awstro Wengriya monarhiyasynyn dargamagyndan son emele gelen dowletler kabir ykdysady kyncylyklar bilen yuzbe yuz boldular Taze Awstriya Respublikasy sol mahallar esasy girdeji cesmesi bolan azyk we komurden mahrum galyar Yurdun ykdysadyyetini tazeden gurmak ucin birnace yyl gerek boldy Ustesine de 1929 njy yylda tutus dunyade ykdysady cokgunlik baslady Sol sebapli birnace yyllap dasary yurdun komeklerine matac galdy 1937 nji yylda oz ykdysady bazasyny gurdy 1938 nji yylda Awstriya Germaniya degisli boldy Sondan son bolsa Beyik Watancylyk ursy bilen baglanysykly yurtda yene de kyncylyklar boldy Yurdun ykdysadyyeti 1950 nji yyldan son sazlasykly osup baslady Isci guyji we onumcilik ulgamySonky maglumatlara gora yurdun ilatynyn 3 8 milliony ise ukyplydyr Yurtda issizlerin sany az 1990 njy yylyn ikinji yarymynda Horwatiya Sloweniya we Turkiye yaly dowletlerden Awstriya adamlar islemage geldiler Yurdun ykdy sadyyetinde hyzmat pudagy ondaki orunlarda duryar Yurdun ise yaramly ilatynyn 32 goterimi senagatda 61 goterimi hyzmat pudagynda we 7 goterimi bolsa oba tokay we balyk hojalygynda zahmet cekyar Awstriyanyn umumy icerki onuminin 32 goterimini senagat 2 goterimini oba tokay we balyk hojalygy we 65 goterimini energetika sowda we ulag pudaklary duzyar Onumcilik guramalary 1946 njy yylda yurdun karhanalarynyn 70 goterimi dowlete degisli edilyar Olaryn arasynda iri kommersiya banklar agyr nebit cykaryly we nebiti gaytadan isleyji senagata degisli karhanalar bar 1993 nji yylda yurdun hokumeti senagat karhanalaryny hususylasdyrmak babatda gin mocberli meyilnamalary durmusa gecirip ugrady Ony dasary Yurt maya goyumyny cekmek maksady bilen amala asyryldy Oba hojalygyOrta hasap bilen yurdun meydanynyn 42 goteriminde oba hojalygy bilen mesgullanylyar Ekerancylyga yaramly meydanlaryn 43 goterimini miweli we uzum baglary tutyar Yurtda halkyn sarp edyan azyk onumlerinin 90 goterimi ondurilyar Sonun ucin Awstriya dasary Yurtlara az mukdarda et suyt onumlerini bugday we mekgejowen satyar Yurtda dane ekinleri kop ekilyar Bugday mekgejowen arpa yaly daneli ekinler ekilyar Seyle hem kartoska we sugundyr hem yetisdirilyar Tebigy baylyklaryAwstriya tebigy baylyklara we agac onumlerine bay Yurtda demir sink we magnezit yaly tebigy baylyklar bar Awstriyada das komur yetmezciligi bar bolsa da muna garamazdan Yurtda nebit tebigy gaz we lignit bar Gidroelektrik beketlerinden ondurilyan elektrik energiyasynyn bir bolegi dasary Yurtlara satylyar 1970 nji yylyn ahyrlarynda Awstriya elektrik energiya matacligi sebapli das komri nebit we gaz satyn almaga baslady Dag magdan senagatyAwstriyanyn umumy meydanynyn basden iki bolegi tokaylar bilen gursalandyr Yurdun Stiriya we Asaky Awstriya statlarynda agac onumleri koprak ondurilyar Awstriyada demir magdanynyn cykarylysy 1950 nji yyldan son epesli artdy 1995 nji yylda ortaca 2 1 million tonna demir magdany cykaryldy Demir magdanynyn esasy yatagy Ersbergdir Karintiya sebitinde magnezitin bay gorlary bar Seyle hem Yurtda kaolin duz gips yaly mineral magdanlar cykarylyar Energetika Yurtda energiya bolan matacligin artmagy bilen dasary Yurtlardan energiya resurslaryny satyn almaga baslandy Awstriyanyn ozunde ondurilyan energiyanyn icerki bazarynyn takmynan ucden bir bolegini kanagatlandyryar Yurdun oz nebit gory we dasary yurtdan getirilyan nebit onumleri yurdun esasy energiya cesmesi bolup hyzmat edyar Asaky Awstriyanyn demirgazyk gunbatar boleklerinde nebit yataklary bar Awstriya her yylda ortaca 3 million tonna das komri satyn alyar Seyle hem tebigy gaz hem import edilyar Stiriya yokarky we asaky Awstriyada lignitin gor kanleri bar 1990 njy yyllarda Awstriya gidroelektro energetika ulgamyny osdurmek ucin az pul sarp etmedi Yokarky Awstriya we Tirolda gidroelektroenergiyasynyn uly mukdary ondurilyar Seyle hem Dunayyn Inn deryasynyn kenarynda elektrik beketleri guruldy Gidroenergiya resurslary Awstriya elektrik energiyasynyny dasary Yurtlara ekspert etmage mumkincilik beryar Ulag ulgamyAwstriyanyn polat yollarynyn uzynlygy takmynan 5 6 mun kilemetre barabardyr Seyle hem Awstriya oz garayollary ulgamy bilen hem meshurdy Yurtda 1600 kilometr uzynlygyndaky gin yokary tizlikde gatnawly gara yollar bar 1957 nji yylda doredilen Awstriya awialiniya kompaniyasy dunyanin durli Yurtlaryna ucar gatnawlaryny amala asyryar 1990 njy yylda ona basdes tapyldy Ol hem Lauda eyr atly hususy awiakarhana boldy Dunay deryasynyn usti bilen her yyl 5 million tonna yuk dasalyar Esasan metal komur koks nebit we nebit onumleri dasalyar Syyahatcylygy Syyahatcylyk yurdun in bir girdejili pudaklarynyn biri hasaplanyar Sonky yyllarda yurda 24 million dasary yurtly syyahatcy geldi Olaryn 67 goterimini nemes jahankesdeleri duzyar Jemgyyeti we medeniyetiDurmus kepillendirmesiAwstriyada durmus upjunciligi maksatnamasy durmusa gecirilyar Rayatlara uly yenillikler doredilyar Hazirki wagtda rayatlar saglyk issizlik we adatdan dasary yagdaylar atiyaclandyrmasyndan peydalanyarlar Yurtda 13 resmi bayramcylyk bar Isgarler her yyl dort hepdelik is rugsadyna cykyp bilyarler Bilimi1945 nji yyldan son Wena tazeden onki medeniyet we ylym merkezine gaydyp geldi Bu yerde yurdun in iri uniwersiteti yerlesyar Seyle hem yurdun Gras Insbruk Klagenfurt we Zalsburg yaly saherlerinde hem uniwersitetler hereket edyar Aydym saz teatr we sungatyn beyleki ugurlary boyunca bilim beryan alty akademiya bar Sonky maglumatlara gora Yurtda 220 munden gowrak talyp bilim alyar Mekdep okuwcylarynyn agramly bolegi mekdebi tamamlandan son orta hunarment mekdeplerinde okuwyny dowam etdiryarler MedeniyetiAwstriya gadymdan bari saz we drama sungatynyn yurdy hasaplar Zalsburgda Mosart doguldy Mundan basga da Wenada Bethowen Gaydi Suberi we Brams yaly dunya belli kompozitorlar yasady Iogann Straus kakasy bu saheri wals tansynyn paytagty etdi Artur Snislerin yolbascylygyndaky Wenanyn drama mekdebi XIX XX asyrlarda Yewropada uly meshurlyk gazandy Gugo fon Gofmanstal belli sahyr we dramaturg 1917 nji yyldan bari gecirilip gelinyan Zalsburg festiwaly saz sungatynyn uly sowhunyna owruldi Maks Reynhardt Wenany teatr sungatynyn merkezine owurdi Sport carelerinin merkezi Wena hasaplanyar Bu yerde 95 mun orunly uly stadion bar Insbruk saherinde gysky sport oyunlary ucin meydanlar bar 1997 nji yyldan bari Yurtda 20 den gowrak gazet nesir edilyar Yurdun intelektual durmusynyn gecmisi hazirki dowre garanynda oran bay 1914 nji yylda Zigmund Freyd we Alfred Adler Wenada psihoanaliz ugrunyn barlag merkezini doretdiler Awstriyadaky ykdysady mekdepler hem uly abraydan peydalanyar Fridrih fon Hayek dunya jemgyyetciligi tarapyndan liberal ykdysadyyetci hokmunde tanalyar Kari Kraus we Robert Muzil Awstro Wengriya monarhiyasynyn dargamagyny kyssa eserlerinin usti bilen teswirlediler Butindunya atom energiya guramasynyn komegi bilen Yurtda iki sany yadro fizikasy boyunca ylmy barlag laboratoriyasy doredildi Awstriyaly Erwin Wredinger fizika boyunca Nobel bayragynyn eyesidir Gonsy dowletler Cehiya Slowakiya Wengriya Sloweniya Italiya Sweysariya Lihtensteyn Germaniya