Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Umumy maglumatlarda Oguz türkmenleriniň iň güýçli we uly taýpalarynyň birine Kynyk diýlipdir Mahmyt Kaşgarly ony 24 taýp
Kynyk
Umumy maglumatlar
da Oguz türkmenleriniň iň güýçli we uly taýpalarynyň birine Kynyk diýlipdir. Mahmyt Kaşgarly ony 24 taýpanyň arasynda birinji orunda goýýar we öz döwrüniň soltanlarynyň (Garahanylar dinastiýasyndan bolan şalaryň) şu taýpadan çykanlygyny belleýär. Mahmydyň özi hem hut şu taýpanyň wekili eken. Eýýäm iň () we nyň () işlerinde gynyklar iň soňky 24-nji orna düşýär. Ähtimal, seljuklaryň hereketi döwründe () bu taýpa tutuşlygyna Orta Aziýadan ýurtlaryna (Türkiýä, Yraga, Siriýa, Kawkaza) göçendigi çaklanylýar. Muny Orta Aziýanyň häzirki etnonimiýasynda Kynyk diýen adyň saklanmandygy hem tassyklaýar. Reşideddin, Ýazyjy-ogly, , Abylgazy dagy kynyk diýen etnonimi taýpabaşynyň ady hasaplaýarlar. Reşideddin we Abylgazy ony Oguz hanyň 6-njy ogly Deňizhanyň 4-nji perzendiniň, Salar Baba bolsa Gökhanyň 4-nji oglunyň Kynyk diýen adyna syrykdyrýarlar we bu sözüň manysyny «Her ýerde bolsa eziz bolgaý» diýip düşündirýärler. Gazak alymy yň pikiriçe, Kynyk (Gynyk) sözi «tutanýerli», «okgunly», «güýçli» diýen manydadyr. Orta asyr alymlarynyň Kynyk sözüne berýän düşündirişlerinden çen tutsaň, eýýäm şol döwürde onuň hakyky manysynyň ýitirilendigine göz ýetirmek kyn däl. Biziň pikirimizçe, bu at gadymy gunlaryň etnik adynyň biraz üýtgän görnüşidir: gun-gyn, etnonimiň yzyndaky -yk bolsa köplük ýa-da jem goşulmasydyr: gunyk-gynyk, ýagny «gunlar». Mahmyt Kaşgarly özüniň «» atly eserinde Kynyklar hakynda ýatlap şeýle ýazypdyr: «Oguzlar Türkmendirler. Olar ýigrimi iki taýpadan ybaratdyr. Her taýpasynyň aýry tagmasy bar we belligi bar. Biribirlerini şul tagma bilen tanaýarlar. Birinjileri we başlary: «قنق». Döwrümiziň hakanlary şolardandyr. Haýwanlaryna uran yşaratlary şu bellik bilen tanalan Oguz taýpasydyr. Abylgazy da ýazan atly.eserinde Seljuklylaryň patyşalygy ele alandyklaryny ýatlap şeýle ýazypdyr: «Seljuklylar Türkmen bolup, dogandyrys diýdiler, ile we halka peýdasy degmedi. Patyşa bolanlaryndan soňra «Biz Türkmeniň Kynyk urugyndandyrys» diýdiler we soňra hem «Biz Afrasiýabyň bir ogly den gaçyp, Türkmeniň Kynyk urugynyň içine gaçyp baryp şol ýerde boldy. Seljuklylar: «Biz şonuň ogullary we Afrasiýabyň neslinden bolarys diýişip, atalaryny sanap 35 göbekde Afrasiýaba ýetirdiler. Türkmenistanda Kynyk türkmenleriniň iň soňky soltanlarynyň biri bolan Soltan Sanjary goldan kiçeňiräk topar taýpa bar. Olar ň şejere şahasyndaky we taýpalarydyr. Soltan Sanjaryň ezizleri söýenleri, janpenalary bolan şol iki taýpa Türkmenistanda ýaşamaklaryny dowam etdirýärler. Ylmyda öwrenilmedik hem bolsa, halk içindäki birnäçe rowaýat-gürrüňleri seljerilip gelinen netijelere görä, Teke Türkmenleriniň Utomyş golunyň Bagşy bölüminiň içinde bolan Garadaşaýak, Akdaşaýak (peri gatançly) we Soltanyzlar Soltan Sanjaryň nesilleri diýilip aýdylýar. Burkazlar bolsa Soltan Sanjaryň dogany Muhammetsaparyň (Muhammet Tapar) nesilleri diýilip aýdylýar (bu gürrüňler anyklanylmaga mätäçdir. Aga jomur). Türkiýede () Sandykly etrabyna bagly birnäçe Kynyk atly obalar häzir hem bar.
Salgylanmalar
- Soltanşa Atanyýazow. Şejere (türkmeniň nesil daragty). Aşgabat «Turan-1» 1994. s 128-129.
- Atalaý. B. (2006) Diwanylugatittürk. Ankara: Türk taryhynyň gurluşy Çaphana ISBN 975-160-405-2, jilt I, sah - 55.
- Abylgazy Bahadyr han. Şejereýi teräkime (Türkmenleriň nesil daragty).
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Kynyk hakda maglumat, Kynyk näme? Kynyk näme diýmek?
Umumy maglumatlarda Oguz turkmenlerinin in guycli we uly taypalarynyn birine Kynyk diylipdir Mahmyt Kasgarly ony 24 taypanyn arasynda birinji orunda goyyar we oz dowrunin soltanlarynyn Garahanylar dinastiyasyndan bolan salaryn su taypadan cykanlygyny belleyar Mahmydyn ozi hem hut su taypanyn wekili eken Eyyam in we nyn islerinde gynyklar in sonky 24 nji orna dusyar Ahtimal seljuklaryn hereketi dowrunde bu taypa tutuslygyna Orta Aziyadan yurtlaryna Turkiya Yraga Siriya Kawkaza gocendigi caklanylyar Muny Orta Aziyanyn hazirki etnonimiyasynda Kynyk diyen adyn saklanmandygy hem tassyklayar Resideddin Yazyjy ogly Abylgazy dagy kynyk diyen etnonimi taypabasynyn ady hasaplayarlar Resideddin we Abylgazy ony Oguz hanyn 6 njy ogly Denizhanyn 4 nji perzendinin Salar Baba bolsa Gokhanyn 4 nji oglunyn Kynyk diyen adyna syrykdyryarlar we bu sozun manysyny Her yerde bolsa eziz bolgay diyip dusundiryarler Gazak alymy yn pikirice Kynyk Gynyk sozi tutanyerli okgunly guycli diyen manydadyr Orta asyr alymlarynyn Kynyk sozune beryan dusundirislerinden cen tutsan eyyam sol dowurde onun hakyky manysynyn yitirilendigine goz yetirmek kyn dal Bizin pikirimizce bu at gadymy gunlaryn etnik adynyn biraz uytgan gornusidir gun gyn etnonimin yzyndaky yk bolsa kopluk ya da jem gosulmasydyr gunyk gynyk yagny gunlar Mahmyt Kasgarly ozunin atly eserinde Kynyklar hakynda yatlap seyle yazypdyr Oguzlar Turkmendirler Olar yigrimi iki taypadan ybaratdyr Her taypasynyn ayry tagmasy bar we belligi bar Biribirlerini sul tagma bilen tanayarlar Birinjileri we baslary قنق Dowrumizin hakanlary solardandyr Haywanlaryna uran ysaratlary su bellik bilen tanalan Oguz taypasydyr Abylgazy da yazan atly eserinde Seljuklylaryn patysalygy ele alandyklaryny yatlap seyle yazypdyr Seljuklylar Turkmen bolup dogandyrys diydiler ile we halka peydasy degmedi Patysa bolanlaryndan sonra Biz Turkmenin Kynyk urugyndandyrys diydiler we sonra hem Biz Afrasiyabyn bir ogly den gacyp Turkmenin Kynyk urugynyn icine gacyp baryp sol yerde boldy Seljuklylar Biz sonun ogullary we Afrasiyabyn neslinden bolarys diyisip atalaryny sanap 35 gobekde Afrasiyaba yetirdiler Turkmenistanda Kynyk turkmenlerinin in sonky soltanlarynyn biri bolan Soltan Sanjary goldan kicenirak topar taypa bar Olar n sejere sahasyndaky we taypalarydyr Soltan Sanjaryn ezizleri soyenleri janpenalary bolan sol iki taypa Turkmenistanda yasamaklaryny dowam etdiryarler Ylmyda owrenilmedik hem bolsa halk icindaki birnace rowayat gurrunleri seljerilip gelinen netijelere gora Teke Turkmenlerinin Utomys golunyn Bagsy boluminin icinde bolan Garadasayak Akdasayak peri gatancly we Soltanyzlar Soltan Sanjaryn nesilleri diyilip aydylyar Burkazlar bolsa Soltan Sanjaryn dogany Muhammetsaparyn Muhammet Tapar nesilleri diyilip aydylyar bu gurrunler anyklanylmaga matacdir Aga jomur Turkiyede Sandykly etrabyna bagly birnace Kynyk atly obalar hazir hem bar SalgylanmalarSoltansa Atanyyazow Sejere turkmenin nesil daragty Asgabat Turan 1 1994 s 128 129 Atalay B 2006 Diwanylugatitturk Ankara Turk taryhynyn gurlusy Caphana ISBN 975 160 405 2 jilt I sah 55 Abylgazy Bahadyr han Sejereyi terakime Turkmenlerin nesil daragty