Kürtler kürt کورد ýa da kürt halky günorta gündogar Türkiýäniň demirgazyk günbatar Eýranyň demirgazyk Yragyň we Siriýany
Kürtler

Kürtler (kürt. کورد) ýa-da kürt halky, günorta-gündogar Türkiýäniň, demirgazyk-günbatar Eýranyň, demirgazyk Yragyň we Siriýanyň demirgazygyndaky Günbatar Aziýanyň Kürdüstan daglyk sebitinde doglan . Merkezi Anadolyda, Horasanda we Kawkazda kürtleriň eksklawlary, şeýle hem günbatar Türkiýäniň (esasanam Stambul ) we Günbatar Europeewropanyň (esasanam Germaniýada ) şäherlerinde möhüm kürt diaspora jemgyýetleri bar. Kürt ilatynyň 30 bilen 45 aralygyndadygy çak edilýär milion.
Jemi ilat sany | |
---|---|
c. 45 million | |
Sebitler we ilat sanlary | |
Türkiýe | 20,000,000 |
Eýran | 12,000,000 |
Yrak | 8,500,000 |
Siriýa | 3,600,000 |
Owganystan | 200,000 |
Azarbeýjan | 180,000 |
Gazagystan | 47,930 |
Gyrgyzstan | 13,200 |
Türkmenistan | 6,090 |
Diller | |
Kürtçe | |
Din | |
Esasan , azlyk |
Häzirki zaman taryhy
Kürtler kürt dillerinde we Eýran dilleriniň Günbatar Eýran şahasyna degişli Zaza - Gorani dillerinde gürleýärler. Birinji jahan urşy we Osman imperiýasy ýeňilenden soň, ýeňiş gazanan Günbatar ýaranlary 1920-nji ýyldaky Söwres şertnamasynda kürt döwletini üpjün etdi. Şeýle-de bolsa, Lozanna şertnamasy häzirki Türkiýäniň çägini kesgitlänsoň we üç ýyl soň bozuldy, täze ýurtlaryň hemmesinde kürtler azlyk statusyna eýe boldy. Kürtleriň soňky taryhynda Türk, Eýran, Siriýa we Yrak Kürdüstanda dowam edýän ýaragly çaknyşyklar bilen birlikde köp sanly genosid we gozgalaň bar. Yrakdaky we Siriýadaky kürtleriň özbaşdak sebitleri bar, kürt hereketleri bolsa tutuş Kürdüstanda has uly medeni hukuklary, özbaşdaklygy we garaşsyzlygy dowam etdirýär.
Din we dil
Kürtleriň köpüsi Şafygy mekdebine uýýan sünni musulmanlar, ep-esli azlyk bolsa Hanafi mekdebine. Sünni yslamdan başga-da, alewizm we şaýy yslamda millionlarça kürt tarapdarlary bar.
Kürtler kürt dilinde gürleýärler. Kürt diliniň üç şiwesi bar, Demirgazyk Kürtçe, Merkezi Kürtçe, we Günorta Kürtçe.
Salgylanmalar
- The Kurdish Population by the , 2017 estimate. The Kurdish population is estimated at 15–20 million in Turkey, 10–12 million in Iran, 8–8.5 million in Iraq, 3–3.6 million in Syria, 1.2–1.5 million in the European diaspora, and 400k–500k in the former USSR—for a total of 36.4 million to 45.6 million globally.
- The World Factbook (Online ed.). Langley, Virginia: US . 2015. 1553-8133. Archived from the original on 6 January 2019. Retrieved 2 August 2015. Unknown parameter
|url-status=
ignored () A rough estimate in this edition gives populations of 14.3 million in Turkey, 8.2 million in Iran, about 5.6 to 7.4 million in Iraq, and less than 2 million in Syria, which adds up to approximately 28–30 million Kurds in Kurdistan or in adjacent regions. The CIA estimates are – Turkey: Kurdish 18%, of 81.6 million; Iran: Kurd 10%, of 81.82 million; Iraq: Kurdish 15–20%, of 37.01 million, Syria: Kurds, Armenians, and other 9.7%, of 17.01 million. - Cigerxwin, Tarixa Kurdistan, I (Stockholm: Weşanên Roja Nû, 1985), p. 17.
- "The Kurdish Diaspora". Institutkurde.org.
- The cultural situation of the Kurds, A report by Lord Russell-Johnston, Council of Europe, July 2006.
- Ismet Chériff Vanly, “The Kurds in the Soviet Union”, in: Philip G. Kreyenbroek & S. Sperl (eds.), The Kurds: A Contemporary Overview (London: Routledge, 1992). pg 164: Table based on 1990 estimates: Azerbaijan (180,000), Armenia (50,000), Georgia (40,000), Kazakhstan (30,000), Kyrghizistan (20,000), Uzbekistan (10,000), Tajikistan (3,000), Turkmenistan (50,000), Siberia (35,000), Krasnodar (20,000), Other (12,000), Total 450,000
- "Ethnic composition of Kazakhstan 2021". Retrieved 4 July 2022.
- "Number of resident population by selected nationality" (PDF). United Nations. Archived from the original (PDF) on 10 July 2012. Retrieved 9 July 2012. Unknown parameter
|url-status=
ignored () - Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году. (in Russian). asgabat.net. Archived from the original on 9 July 2012. Retrieved 2 December 2012. Unknown parameter
|url-status=
ignored () - Based on arithmetic from World Factbook and other sources cited herein: A Near Eastern population of 28–30 million, plus approximately a 2 million diaspora gives 30–32 million.
- Who are the Kurds? by , 31 October 2017
- Sarigil, Zeki; Fazlioglu, Omer (2014). "Exploring the roots and dynamics of Kurdish ethno-nationalism in Turkey" (PDF). Nations and Nationalism () 20 (3): 447. :10.1111/nana.12058. Archived from the original (PDF) on 2022-12-18. Retrieved 2022-12-18. Unknown parameter
|hdl-access=
ignored (); Unknown parameter|hdl=
ignored () - McDowall, David (1992). The Kurds: A Nation Denied. Minority Rights Group. p. 57. 9781873194300.
- G. Asatrian, Prolegomena to the Study of the Kurds, Iran and the Caucasus, Vol.13, pp. 1–58, 2009: "The classification of the Kurdish dialects is not an easy task, despite the fact that there have been numerous attempts mostly by Kurdish authors to put them into a system. However, for the time being the commonly accepted classification of the Kurdish dialects is that of the late Prof. D. N. Mackenzie, the author of fundamental works in Kurdish dialectology (see Mackenzie 1961; idem 1961–1962; idem 1963a; idem 1981), who distinguished three groups of dialects: Northern, Central, and Southern."
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Kürtler hakda maglumat, Kürtler näme? Kürtler näme diýmek?
Kurtler kurt کورد ya da kurt halky gunorta gundogar Turkiyanin demirgazyk gunbatar Eyranyn demirgazyk Yragyn we Siriyanyn demirgazygyndaky Gunbatar Aziyanyn Kurdustan daglyk sebitinde doglan Merkezi Anadolyda Horasanda we Kawkazda kurtlerin eksklawlary seyle hem gunbatar Turkiyanin esasanam Stambul we Gunbatar Europeewropanyn esasanam Germaniyada saherlerinde mohum kurt diaspora jemgyyetleri bar Kurt ilatynyn 30 bilen 45 aralygyndadygy cak edilyar milion Kurtler Jemi ilat sanyc 45 millionSebitler we ilat sanlaryTurkiye20 000 000Eyran12 000 000Yrak8 500 000Siriya3 600 000Owganystan200 000Azarbeyjan180 000Gazagystan47 930Gyrgyzstan13 200Turkmenistan6 090DillerKurtceDinEsasan azlykHazirki zaman taryhyKurtler kurt dillerinde we Eyran dillerinin Gunbatar Eyran sahasyna degisli Zaza Gorani dillerinde gurleyarler Birinji jahan ursy we Osman imperiyasy yenilenden son yenis gazanan Gunbatar yaranlary 1920 nji yyldaky Sowres sertnamasynda kurt dowletini upjun etdi Seyle de bolsa Lozanna sertnamasy hazirki Turkiyanin cagini kesgitlanson we uc yyl son bozuldy taze yurtlaryn hemmesinde kurtler azlyk statusyna eye boldy Kurtlerin sonky taryhynda Turk Eyran Siriya we Yrak Kurdustanda dowam edyan yaragly caknysyklar bilen birlikde kop sanly genosid we gozgalan bar Yrakdaky we Siriyadaky kurtlerin ozbasdak sebitleri bar kurt hereketleri bolsa tutus Kurdustanda has uly medeni hukuklary ozbasdaklygy we garassyzlygy dowam etdiryar Din we dilKurtlerin kopusi Safygy mekdebine uyyan sunni musulmanlar ep esli azlyk bolsa Hanafi mekdebine Sunni yslamdan basga da alewizm we sayy yslamda millionlarca kurt tarapdarlary bar Kurtler kurt dilinde gurleyarler Kurt dilinin uc siwesi bar Demirgazyk Kurtce Merkezi Kurtce we Gunorta Kurtce SalgylanmalarThe Kurdish Population by the 2017 estimate The Kurdish population is estimated at 15 20 million in Turkey 10 12 million in Iran 8 8 5 million in Iraq 3 3 6 million in Syria 1 2 1 5 million in the European diaspora and 400k 500k in the former USSR for a total of 36 4 million to 45 6 million globally The World Factbook Online ed Langley Virginia US 2015 1553 8133 Archived from the original on 6 January 2019 Retrieved 2 August 2015 Unknown parameter url status ignored A rough estimate in this edition gives populations of 14 3 million in Turkey 8 2 million in Iran about 5 6 to 7 4 million in Iraq and less than 2 million in Syria which adds up to approximately 28 30 million Kurds in Kurdistan or in adjacent regions The CIA estimates are Turkey Kurdish 18 of 81 6 million Iran Kurd 10 of 81 82 million Iraq Kurdish 15 20 of 37 01 million Syria Kurds Armenians and other 9 7 of 17 01 million Cigerxwin Tarixa Kurdistan I Stockholm Wesanen Roja Nu 1985 p 17 The Kurdish Diaspora Institutkurde org The cultural situation of the Kurds A report by Lord Russell Johnston Council of Europe July 2006 Ismet Cheriff Vanly The Kurds in the Soviet Union in Philip G Kreyenbroek amp S Sperl eds The Kurds A Contemporary Overview London Routledge 1992 pg 164 Table based on 1990 estimates Azerbaijan 180 000 Armenia 50 000 Georgia 40 000 Kazakhstan 30 000 Kyrghizistan 20 000 Uzbekistan 10 000 Tajikistan 3 000 Turkmenistan 50 000 Siberia 35 000 Krasnodar 20 000 Other 12 000 Total 450 000 Ethnic composition of Kazakhstan 2021 Retrieved 4 July 2022 Number of resident population by selected nationality PDF United Nations Archived from the original PDF on 10 July 2012 Retrieved 9 July 2012 Unknown parameter url status ignored Itogi vseobshej perepisi naseleniya Turkmenistana po nacionalnomu sostavu v 1995 godu in Russian asgabat net Archived from the original on 9 July 2012 Retrieved 2 December 2012 Unknown parameter url status ignored Based on arithmetic from World Factbook and other sources cited herein A Near Eastern population of 28 30 million plus approximately a 2 million diaspora gives 30 32 million Who are the Kurds by 31 October 2017 Sarigil Zeki Fazlioglu Omer 2014 Exploring the roots and dynamics of Kurdish ethno nationalism in Turkey PDF Nations and Nationalism 20 3 447 10 1111 nana 12058 Archived from the original PDF on 2022 12 18 Retrieved 2022 12 18 Unknown parameter hdl access ignored Unknown parameter hdl ignored McDowall David 1992 The Kurds A Nation Denied Minority Rights Group p 57 9781873194300 G Asatrian Prolegomena to the Study of the Kurds Iran and the Caucasus Vol 13 pp 1 58 2009 The classification of the Kurdish dialects is not an easy task despite the fact that there have been numerous attempts mostly by Kurdish authors to put them into a system However for the time being the commonly accepted classification of the Kurdish dialects is that of the late Prof D N Mackenzie the author of fundamental works in Kurdish dialectology see Mackenzie 1961 idem 1961 1962 idem 1963a idem 1981 who distinguished three groups of dialects Northern Central and Southern