Azərbaycan
Deutschland
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Höküm sürdi 1105 1118 Özünden öň Muizeddin Özünden soň Mahmyt II Seljukly Ýurdy Kakasy Mälik şa Doguldy 1082 1 Öldi 1118
Muhammet Tapar
Höküm sürdi 1105-1118
Özünden öň: Muizeddin
Özünden soň: Mahmyt II Seljukly
Ýurdy:
Kakasy: Mälik şa
Doguldy: 1082 [1]
Öldi: 1118. Bagdat
Depin edildi: Yspyhan [1]
Dini: Yslam
Muhammet Tapar bin Mälikşa bin Alp Arslan bin Çagry bin Mikaýyl bin Seljuk bin Dükak. Muhammet Tapar ýa-da Gyýaseddin Muhammet Tapar (d. tak. 1081/1082. ö. 1118. Bagdat) Beýik Seljukly hökümdary soltan we Mälikşanyň ogly.
Ömri
Jigsi Muizeddin Mälikşadan soň Bagdatda Seljukly tagtyna çykdy. Bagdatda höküm sürdi. Şol wagtlar Seljukly hökümdarlygynyň gündogar topraklarynda höküm sürýän Soltan Sanjaryň at-owazasy meşgurdy we ol kuwwatlydy. 1107-nji ýylda Ahalap atabegi Ryzwan bilen birlikde Anadolydaky Seljukly soltany Gylyç Arslan I bilen Habur derýasynyň kenarynda Mosul söweşinde dan ýeňiş gazandy. Gylyç Arslan I şol uruşda öldi[1] Muhammet Tapar jigsi Soltan Berkýaryk bilen uruş etmäge başlady. Möhüm wakalary ýazyjy taryhçy Hamdullah Mustewfi Kazwininiň Taryhy Guzide atly eserinde maglumat bermegine görä 1100-nji ýylyň Maýynda (Hijri 493. Rejep) Muhammet Tapar jigsine garşy bir söweşde ýeńiş gazandy. Emma 1101-1102-nji ýyllarda bolsa söweşde ýeňildi. Netijede iki tarap hem şertnama baglaşdylar. Şol şertnamada Muhammet Tapara Mälik lakamyny berip Siriýa, Diyarbekr, Yrak, Ýewfrat derýasynyň kenarlary, Ermenistan, Mugan, Gürjüstan we Azerbeýjan topraklarynda hökümdarlyk etmeli boldy[1]. Muhammet Tapar şol ýerlere hem kanagat etmän Soltan Berkýaryga garşy täzeden gozgalaň turuzdy. Emma netije bolmady we Günorta Kawkaziýa çekilmäge mejbur boldy. 1104-nji ýylda Soltan Berkýaryk syrkawlady we Seljukly tagty ugrundaky söweşlerden hem bizar bolupdy. Beýik Seljukly döwletiniň günbatarynda Yrak, Eýran we gündogar Anadolydaky käbir mes toprakly ýerleri Muhammet Tapar bilen paýlaşmak üçin şertnama baglaşdy. 1104-nji ýylda Berkýaryk öldi we soňra Muhammet Tapar günbatarda Beýik Seljukly döwletiniň hökümdary boldy. Horasan we Mawerannahrda hem Seljukly hökümdary Soltan Sanjar bardy. 1106-njy ýylda Muhammet Tapar, Nazar Ysmaýylyň galasy Sahdizi eýeledi. Nazary Ysmaýyllylara garşy ýörüş etdi. Bu ýörüş Hazar deňziniň günortasyndaky Tabarystanda höküm süren Bawendiler hökümdary Şähriýar Muhammet Taparyň ýazan kemsidiji haty üçin we özüniň Şyga bolandygy üçin Nazary Ysmaýyllylara çozmakçy däldigini düşündirip, oňa urşujy bermekden ýüz öwürdi. Şol wakadan soň köp wagt geçmänkä Muhammet Tapar Emir Çawlynyň serkerdeliginde bir Seljukly goşunyny Bawendileriň merkezi bolan Saryny zabt etmek üçin Tabarystana ugratdy. Şähriýar IV we ogly Karyň III serkerdeliginde bolan Bawendileriň taýýarlykly goşuny, Seljuklylary görlüp - eşdilmedik ýeňlişe sezewar etdiler. Soňra Muhammet Tapar Şähriýar IV bir hat ýollap ondan öz ogluny Yspyhandaky Seljukly merkezi saraýynda tälim almagy üçin ugratmagyny talap etdi. Şähriýar IV ogly Alyny Yspyhandaky saraýa tälim almak üçin ýollady. Alynyň üstünlikleri Soltan şöhrat getirdi we oňa öz gyzyny nikalap berdi. Emma Aly bu sowgady kabul etmedi. Soltan Muhammet Taparyň gyzyny Bawendiler hökümdarlygyna weliähti bolan agabegi Karina III nikalap berilmeginiň has gowy boljakdygyny aýtdy. Karin III Tabarystanda Yspyhan saraýyna çagyryldy we şol ýerde Muhammet Taparyň gyzyna öýlendi. Karin III (1114一1117) döwründe we Aly I (1118一1142) döwründe Bawendiler hökümdarlary boldylar. 1106/1107-nji ýyllarda Seljukly weziri bolan Nyzamylmülkiň ogly iň zamanynda ol Hemedanyň dolandyryjysynyň üstünden şikaýat edip Soltan Muhammet Taparyň saraýyna gitdi. Şol wagtlar Seljukly Weziri bolan Saadelmülk Ebumuhsin Abi dini delalat bilen günäkärlenipdir. Ahmediň kakasy Nyzamylmülkiň ýokary döwlet dolandyryjylygyndan terbiýe alan ogly Ahmedi soltan Muhammet Tapar wezir edip belledi. Kakasyna berilen derejeli atlandyrmalardan «Kewamedin», «Sadulislam» we «Nyzamylmülk» unwanlary ogly Ahmede berildi. Wezir bolan 1107/1109-njy ýyllarda Muhammet Taparyň Yrakda Mazeedi hökümdary Saýfeddöwle Sadaka bin Mansura garşy goşun çekip ýörüş edilende söweşde öldürilýär. 1109-njy ýylda wezir Ahmet bin Nyzamylmülk we esgerleriň serkerdesi Çawly Sakawy soltan Muhammet Tapar tarapyndan iň guran merkezi bolan Alamut galasyny we beýleki güýçli galalary bolan Ostawand galasyny basyp almak üçin wezipelendirilip ýörüşe ugradylypdyr. Soňra bu galalary alyp bilmändirler we başaryp bilmän yza çekilipdirler. 1010-njy ýylyň başlaryndan Ahmet bin Nyzamylmülk Bagdatda bir mesjitde ybadat edýärkä bir Haşhaşy tarapyndan dildüwişik gurnalýar. Emma bu dildüwişik başa barmaýar. Nyzamylmülk ol ýerden gaçyp gaýdýar. Ahmet bin Nyzamylmülk dört ýyllap Soltan Muhammet Taparyň döwründe wezir bolup işläpdir. 1110-njy ýylda wezipesinden daşlaşdyrylyp ýerine Mansur Maýbudi wezir bolup geçipdir. Taryhçy Aly Ibnul Esire görä Ahmet bin Nyzamylmülk şondan şoň Bagdatda ýaşaýar. Anyşirwan bin Halid atly taryhça görä Muhammet Tapar öňki wezirini 10 ýyl zyndanda tussaglykda sakladýar[2]. Muhammet Tapar 1118-nji ýylda Bagdatda öldi. Ýerine uly ogly Beýik Seljuk hökümdarlygynyň günbatar taraplarynyň dolandyryjysy bolup ogly Mahmyt geçdi. Ýöne Soltan Sanjar (Ahmet Sanjar) Horasandaky we Mawerannahrdaky Seljukly hökümdarlygynyň iň güýçli soltanydy.
Çeşme
1. ^ a b c d Cawley, Charles (2008-07) West Asia & North Africa, Chapter 5. Iran and Iraq. Seljukid Sultanat,Foundation for Medieval Genealogy [1] (iňlisçe)
2. ^ Bosworth, C. E. (1984) "Ahmed B. Nezam-al-Molk". Encyclopaedia iranica, Cilt İ, Fas. 6 Say 642–643 [2] (iňlisçe)
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Muhammet Tapar hakda maglumat, Muhammet Tapar näme? Muhammet Tapar näme diýmek?
Hokum surdi 1105 1118 Ozunden on Muizeddin Ozunden son Mahmyt II Seljukly Yurdy Kakasy Malik sa Doguldy 1082 1 Oldi 1118 Bagdat Depin edildi Yspyhan 1 Dini Yslam Muhammet Tapar bin Maliksa bin Alp Arslan bin Cagry bin Mikayyl bin Seljuk bin Dukak Muhammet Tapar ya da Gyyaseddin Muhammet Tapar d tak 1081 1082 o 1118 Bagdat Beyik Seljukly hokumdary soltan we Maliksanyn ogly OmriJigsi Muizeddin Maliksadan son Bagdatda Seljukly tagtyna cykdy Bagdatda hokum surdi Sol wagtlar Seljukly hokumdarlygynyn gundogar topraklarynda hokum suryan Soltan Sanjaryn at owazasy mesgurdy we ol kuwwatlydy 1107 nji yylda Ahalap atabegi Ryzwan bilen birlikde Anadolydaky Seljukly soltany Gylyc Arslan I bilen Habur deryasynyn kenarynda Mosul sowesinde dan yenis gazandy Gylyc Arslan I sol urusda oldi 1 Muhammet Tapar jigsi Soltan Berkyaryk bilen urus etmage baslady Mohum wakalary yazyjy taryhcy Hamdullah Mustewfi Kazwininin Taryhy Guzide atly eserinde maglumat bermegine gora 1100 nji yylyn Mayynda Hijri 493 Rejep Muhammet Tapar jigsine garsy bir sowesde yenis gazandy Emma 1101 1102 nji yyllarda bolsa sowesde yenildi Netijede iki tarap hem sertnama baglasdylar Sol sertnamada Muhammet Tapara Malik lakamyny berip Siriya Diyarbekr Yrak Yewfrat deryasynyn kenarlary Ermenistan Mugan Gurjustan we Azerbeyjan topraklarynda hokumdarlyk etmeli boldy 1 Muhammet Tapar sol yerlere hem kanagat etman Soltan Berkyaryga garsy tazeden gozgalan turuzdy Emma netije bolmady we Gunorta Kawkaziya cekilmage mejbur boldy 1104 nji yylda Soltan Berkyaryk syrkawlady we Seljukly tagty ugrundaky soweslerden hem bizar bolupdy Beyik Seljukly dowletinin gunbatarynda Yrak Eyran we gundogar Anadolydaky kabir mes toprakly yerleri Muhammet Tapar bilen paylasmak ucin sertnama baglasdy 1104 nji yylda Berkyaryk oldi we sonra Muhammet Tapar gunbatarda Beyik Seljukly dowletinin hokumdary boldy Horasan we Mawerannahrda hem Seljukly hokumdary Soltan Sanjar bardy 1106 njy yylda Muhammet Tapar Nazar Ysmayylyn galasy Sahdizi eyeledi Nazary Ysmayyllylara garsy yorus etdi Bu yorus Hazar denzinin gunortasyndaky Tabarystanda hokum suren Bawendiler hokumdary Sahriyar Muhammet Taparyn yazan kemsidiji haty ucin we ozunin Syga bolandygy ucin Nazary Ysmayyllylara cozmakcy daldigini dusundirip ona ursujy bermekden yuz owurdi Sol wakadan son kop wagt gecmanka Muhammet Tapar Emir Cawlynyn serkerdeliginde bir Seljukly gosunyny Bawendilerin merkezi bolan Saryny zabt etmek ucin Tabarystana ugratdy Sahriyar IV we ogly Karyn III serkerdeliginde bolan Bawendilerin tayyarlykly gosuny Seljuklylary gorlup esdilmedik yenlise sezewar etdiler Sonra Muhammet Tapar Sahriyar IV bir hat yollap ondan oz ogluny Yspyhandaky Seljukly merkezi sarayynda talim almagy ucin ugratmagyny talap etdi Sahriyar IV ogly Alyny Yspyhandaky saraya talim almak ucin yollady Alynyn ustunlikleri Soltan sohrat getirdi we ona oz gyzyny nikalap berdi Emma Aly bu sowgady kabul etmedi Soltan Muhammet Taparyn gyzyny Bawendiler hokumdarlygyna weliahti bolan agabegi Karina III nikalap berilmeginin has gowy boljakdygyny aytdy Karin III Tabarystanda Yspyhan sarayyna cagyryldy we sol yerde Muhammet Taparyn gyzyna oylendi Karin III 1114一1117 dowrunde we Aly I 1118一1142 dowrunde Bawendiler hokumdarlary boldylar 1106 1107 nji yyllarda Seljukly weziri bolan Nyzamylmulkin ogly in zamanynda ol Hemedanyn dolandyryjysynyn ustunden sikayat edip Soltan Muhammet Taparyn sarayyna gitdi Sol wagtlar Seljukly Weziri bolan Saadelmulk Ebumuhsin Abi dini delalat bilen gunakarlenipdir Ahmedin kakasy Nyzamylmulkin yokary dowlet dolandyryjylygyndan terbiye alan ogly Ahmedi soltan Muhammet Tapar wezir edip belledi Kakasyna berilen derejeli atlandyrmalardan Kewamedin Sadulislam we Nyzamylmulk unwanlary ogly Ahmede berildi Wezir bolan 1107 1109 njy yyllarda Muhammet Taparyn Yrakda Mazeedi hokumdary Sayfeddowle Sadaka bin Mansura garsy gosun cekip yorus edilende sowesde oldurilyar 1109 njy yylda wezir Ahmet bin Nyzamylmulk we esgerlerin serkerdesi Cawly Sakawy soltan Muhammet Tapar tarapyndan in guran merkezi bolan Alamut galasyny we beyleki guycli galalary bolan Ostawand galasyny basyp almak ucin wezipelendirilip yoruse ugradylypdyr Sonra bu galalary alyp bilmandirler we basaryp bilman yza cekilipdirler 1010 njy yylyn baslaryndan Ahmet bin Nyzamylmulk Bagdatda bir mesjitde ybadat edyarka bir Hashasy tarapyndan dilduwisik gurnalyar Emma bu dilduwisik basa barmayar Nyzamylmulk ol yerden gacyp gaydyar Ahmet bin Nyzamylmulk dort yyllap Soltan Muhammet Taparyn dowrunde wezir bolup islapdir 1110 njy yylda wezipesinden daslasdyrylyp yerine Mansur Maybudi wezir bolup gecipdir Taryhcy Aly Ibnul Esire gora Ahmet bin Nyzamylmulk sondan son Bagdatda yasayar Anysirwan bin Halid atly taryhca gora Muhammet Tapar onki wezirini 10 yyl zyndanda tussaglykda sakladyar 2 Muhammet Tapar 1118 nji yylda Bagdatda oldi Yerine uly ogly Beyik Seljuk hokumdarlygynyn gunbatar taraplarynyn dolandyryjysy bolup ogly Mahmyt gecdi Yone Soltan Sanjar Ahmet Sanjar Horasandaky we Mawerannahrdaky Seljukly hokumdarlygynyn in guycli soltanydy Cesme1 a b c d Cawley Charles 2008 07 West Asia amp North Africa Chapter 5 Iran and Iraq Seljukid Sultanat Foundation for Medieval Genealogy 1 inlisce 2 Bosworth C E 1984 Ahmed B Nezam al Molk Encyclopaedia iranica Cilt I Fas 6 Say 642 643 2 inlisce