Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Uýgurlar Türki kowumlarynyň arasynda iň gadymy halk bolan we türkmenleriň gan garyndashy hasaplanýan uýgurlaryň uly böle
Uýgurlar
Uýgurlar – Türki kowumlarynyň arasynda iň gadymy halk bolan we türkmenleriň gan garyndashy hasaplanýan uýgurlaryň uly bölegi (25 milliony) Hytaýyň Uýgur awtonom raonunda, azragy Hindistanda, Owganystanda, ,173 müňüsi hem öňki -de (Gazagystanda, Gyrgyzystanda, Özbegistanda we Türkmenistanda)ýaşaýar. Bu halkyň etnik ady biziň eramyzdan öňki III asyrda duş gelýár. VI asyrda synandan soň uýgurlar özbaşdak döwlet gurýarlar. Edil türkmenler ýaly uýgurlaryň hem aňyrsy gunlara direýár. Hytaý çeşmelerinde getirilyän rowaýata görä, gun patyşasy özüniň iňňän owadan gyzyny hiç kime rowa görmän, gelýän sawçylary yzyna gaýtarypdyr. Taňrynyň emri bilen asmandan bir böri inýär.Shu börüden we şol owadan gyzdan dörän neberelere soňra uýgur diýilipdir.
Merkezi Aziýada iñ medenýetli we juda gadymy halk bolan uýgurlaryñ etnik ady hem onlarça alymlaryñ únsúni ózúne çekipdir. Meselem 974-nji ýylda ýazylan diýen hytaý çeshmesinde uýgur sózi hókúmdary shóhratlandyrýan we hújúm edýán diýlip terjime dilýár.
ñ pikiriçe, Oguz hanyñ iline goshulyp, onuñ ñ garshysyna alyp baran sóweshlerine ýardam berenligi úçin, Oguz han bu halka Uýgur diýip at beryár.Bu túrki sóz uýmak ishliginden bolup uýujy ,goshulan,birleshen, diýen manydadyr.Abylgazy hem bu ady sheýlerák terzde dúshúndirýár.
diýen kitabynyñ bir babyny ýórúte uýgur sózúni derñemeklige bagyshlan garagalpak alymy bu etnonimi Uý (ýúñ, túý, saç manysynda) we gur (gara) sózlerinden hasaplap, onuñ gara saçlylarmanysynyñ tarapyny tutýar.Shu kitapda bu etnonimiñ manysy barada dúrli pikirleri hem getiryár.
Biziñ çaklaýshymyza górá uýgurlaryñ we oguzlaryñ gadymy garyndash bolshy ýaly, olaryñ etnik atlary hem shol bir kókden dórápdir.Kábir túrki halklar meselem() z sesi bilen gutarýan túrki sózleri r sesi bilen aýdýarlar: oguz+ogur,,,dokuz+tohar,sekiz+seker, geler + gelmez ýaly sózlerde bu fonetiki hadysa túrkmen dilinde-de dush gelýár.Diýmek, uýgur sózi r - dilli túrki taýpalar.Oguz hem z dilliler tarapyndan dóredilen atlardyr.Muny VIII asyr uýgurlaryna dokuzoguz diýlendigi hem tassyklaýar(ilki dówlet guranda, uýgurlar 9 sany oguz taýpasyndan ybarat eken)
| Bu makala ownuk makaladyr. Ony üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa kömek edip bilersiňiz. |
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Uýgurlar hakda maglumat, Uýgurlar näme? Uýgurlar näme diýmek?
Uygurlar Turki kowumlarynyn arasynda in gadymy halk bolan we turkmenlerin gan garyndashy hasaplanyan uygurlaryn uly bolegi 25 milliony Hytayyn Uygur awtonom raonunda azragy Hindistanda Owganystanda 173 munusi hem onki de Gazagystanda Gyrgyzystanda Ozbegistanda we Turkmenistanda yasayar Bu halkyn etnik ady bizin eramyzdan onki III asyrda dus gelyar VI asyrda synandan son uygurlar ozbasdak dowlet guryarlar Edil turkmenler yaly uygurlaryn hem anyrsy gunlara direyar Hytay cesmelerinde getirilyan rowayata gora gun patysasy ozunin innan owadan gyzyny hic kime rowa gorman gelyan sawcylary yzyna gaytarypdyr Tanrynyn emri bilen asmandan bir bori inyar Shu boruden we sol owadan gyzdan doran neberelere sonra uygur diyilipdir Merkezi Aziyada in medenyetli we juda gadymy halk bolan uygurlaryn etnik ady hem onlarca alymlaryn unsuni ozune cekipdir Meselem 974 nji yylda yazylan diyen hytay ceshmesinde uygur sozi hokumdary shohratlandyryan we hujum edyan diylip terjime dilyar n pikirice Oguz hanyn iline goshulyp onun n garshysyna alyp baran soweshlerine yardam berenligi ucin Oguz han bu halka Uygur diyip at beryar Bu turki soz uymak ishliginden bolup uyujy goshulan birleshen diyen manydadyr Abylgazy hem bu ady sheylerak terzde dushundiryar diyen kitabynyn bir babyny yorute uygur sozuni dernemeklige bagyshlan garagalpak alymy bu etnonimi Uy yun tuy sac manysynda we gur gara sozlerinden hasaplap onun gara saclylarmanysynyn tarapyny tutyar Shu kitapda bu etnonimin manysy barada durli pikirleri hem getiryar Bizin caklayshymyza gora uygurlaryn we oguzlaryn gadymy garyndash bolshy yaly olaryn etnik atlary hem shol bir kokden dorapdir Kabir turki halklar meselem z sesi bilen gutaryan turki sozleri r sesi bilen aydyarlar oguz ogur dokuz tohar sekiz seker geler gelmez yaly sozlerde bu fonetiki hadysa turkmen dilinde de dush gelyar Diymek uygur sozi r dilli turki taypalar Oguz hem z dilliler tarapyndan doredilen atlardyr Muny VIII asyr uygurlaryna dokuzoguz diylendigi hem tassyklayar ilki dowlet guranda uygurlar 9 sany oguz taypasyndan ybarat eken Bu makala ownuk makaladyr Ony uytgetmek hem de osdurmek arkaly Wikipediya komek edip bilersiniz