Azərbaycan
Lietuva
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Украина
Bu makalada hiç bir maglumat hakynda ýok Bu makalada üpjün edilen maglumatlar hakynda salgylanma görkezilmändir Bu maglu
Gökdepe urşy
Bu makalada hiç bir maglumat hakynda ýok. |
Gökdepe söweşi, (rus. Аха́л-теки́нская экспеди́ция) 1881-nji ýylda Aşgabadyň 46 km demirgazygynda Gökdepede, we Türkmenleriň arasynda geçen bir söweş. Türkmenleriň hemme erkinliginiň alynan söweşidir.
| Gökdepe söweşi | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Taraplar | |||||
| Güýçler | |||||
| Ýitgiler | |||||
Garrygala söweşinden, Sarahs söweşinden, soň, 1879-njy ýylda Rus imperiýasy Ahalyň ýerlerini basyp almak üçin "" başlatýar. Bu ýörişe general bellenilýär.
Lomakin bu uruşda ýeňilenden soň 1881-nji ýylda General Skobelewiň baştutanlygyndaky goşun türkmenleri Gökdepede ýeňlişe sezewar edýär.
Taryh
Türkmenleriň XVII-XVIII asyrlarda merkezleşen döwleti bolmansoň "Hanlyk" häkimiýeti bilen ýaşapdyrlar. Şo sebäpli türkmenlere , Eýrandan, ndan yzygyderli çozuşlar bolup durypdyr. Türkmenler esasy Hywa hanlygy bilen köp urşupdyrlar. Yzygyderlikli bu uruşlar dowam edip durka güýçlenip gelýän Merkezi Aziýa girip başlaýar. Ruslar ilki bilen Gazagystan topraklaryny basyp alyp başlaýar. Soñ bolsa ny, ny we eýeleýär. Ahaly basyp almak üçin 1879-nji ýylda general Lomakin bellenilýär.
Birinji Ahal-teke ekspedisiýasy
1879-nji ýylda 11 müňlük goşun bilen general Lomakin Ahala gelýär. Bu boljak hereket "Birinji Ahal-teke ekspedisiyasy" diýlip atlandyrylypdyr. General Nikolaý Lomakin bu uruşda türkmenlerden ýeňilip yza çekilýär.
Bu şowsuz ýörişden soň Rus imperiýasy, birinjide goýberen ýalňyşlaryny ikinjä tejribe hökmünde dökýär.
Nurberdi hanyň Berdimyrat atly ogly birinji uruşda wepat bolýar. Nurberdi hanyň özi hem ikinji Gökdepe uruşy başlamanka aradan çykýar.
Maglumat
1880-nji ýylyň başynda Ahaly basyp almak üçin general Mihail Skobelew bellenýär.
Şol wagt Nurberdi han ýaraman ýatan eken. Şondada gyssagly maslahat geçirýär. Maslahatda Ahalyň halky Gökdepe galasyna ýygnamaly edilýär. Şundan soňra Nurberdi han ýogalandan soň onuñ ogly Magtymguly, bütin Ahalyň hany diýip bellenilýär. Ol ýaş bolany üçin ýanynda Dykma Serdar wezirliginde bolupdyr.
Galanyň daşy berkidilipdir. Ahalda şo wagtlar 80-90 müň teke ýaşaýardy. Türkmenler şol wagt goňşy döwletler tarapyndan şo ýeriň uruşjaň halky hasap edilýär eken. Gökdepe galasynyñ içinde 20-25 müň goraýjysy bilen birlikde 45 müň adam gelipdir.
Marydan goşun gelmegi
Rus goşununyň ýoluny kesmek üçin Dykma Serdar bilen Gulbatyr han goşunyň üstüne çozupdyrlar.
Şol gün Berkeli hanyň baştutanlygynda Marydan 800-den gowrak atly Gökdepä kömege gelipdir. Olar hem ruslaryň üstüne dökülipdir. Olarda diňe 4-5 müñ tüpeň bar eken. Ahal türkmenleri Hywa we Mary türkmenlerinden kömek sorapdyrlar.
urus
Türkmenler duşmana çozsalaram sähel çozuşlarda-da gaty köp adam ýitiripdirler. Sebäbi duşman agyr ýaraglydy, türkmenler bolsa gylyç, naýza, pyçak ýaly ýaraglar bilen çozýarlardy we bulam intek duşmana ýetmän ölmelerine sebäp bolýardy. Türkmenler garpyşmana ökdedi, şo sebäpli ruslar olary ýanyna ýetirmän öldürýälerdi. Türkmenler elleri sowuk ýaragly esasy gije çozuş edipdirler. Jemi 3 gezek gije çozupdyrlar.
Türkmenler birinji gezek gije çozanlarynda 4 müň, ikinji gezek çozanlarynda 6 müň, üçünji gezek çozanlarynda 12 müň adam gatnaşypdyr. Birinji çozuşdan soň ruslar olaryň gije çozýandyklaryny bilipdir we olara garşy taýynlyk görüpdirler. Şo sebäpli ikinji gezek çozanlarynda çozuş şowsuz bolupdyr, 100-lerçe adamyň jesedi söweş meýdanynda galypdyr.
1880-nji ýylyň 23-nji dekabrynda gala top okuna tutulyp başlapdyr.
12-nji ýanwara çenli Skobelew 4788 pyýada goşuny, 1043 atlyny, 1068 artilleriýany, 58 top, 5 top we 16 minomýot bilen jemi 6899 adamy jemledi.
Galanyň synmagy - Halkyň gyrylmagy
Gala 23 gün top okuna tutuldy. 24-nji gün gala syndy, 25 müň adamyň goramagyna garamazdan gala ele geçirildi. Gaty güýçli goranyş bilen garşylaşan ruslar, ýer gazyp galanyň aşagyna 1160 kg mina goýdular. 1881-nji ýylyň 12-nji ýanwarynda gaty uly partlama boldy. Bu partlamada ýykylan galanyň içine ruslar çozdy. 200-300 türkmen esger partlama wagtynda öldürüldi.
Galanyň içine giren ruslar, aljyrap gaçmak bilen bolan galanyň ýaşaýjylaryny gyryp öldürip başladylar. Goragsyz galan galadan 40 müň adam çöle tarap gaçdylar. Ýaşaýjylardan we esgerlerden 8 müň adam gaçdy, 6500 kişi bolsa galanyñ içinde öldürildi. Ruslardan diňe 669 esger ölüp 398 esgerem ýaralandy.
Skobolew Türkmenleri ýigrenýärdi, ol bir hatynda şeý diýipdi :
"Tekeler ýer kartasynda bir gara nokat, we o gara nokat pozylmaly" diýipdi. Şol sebäpli onuň ençeme günäsiz adamy öldürendigi aýdylýar. Türkmenlerden jemi 30 müň adam öldürildi. Ruslardan bolsa hassalar bilen birlikde jemi 1104 adam öldi.
Häzirki döwürde täsiri
Türkmenler Gökdepe galanyň söweşijilerini we halkyny gahryman yglan etdi we her ýylyň 12-nji ýanwarynda olary hatyralanýan gün.
Şeýlede seret
Salgylanma
http://gollanma.com/gokdepe-sowesi.html
http://casp-geo.ru/poslednyaya-bitva-generala-skobeleva-2/
| Bu askeriye taryh we urşy makala ownuk makaladyr. Ony üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa kömek edip bilersiňiz. |
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Gökdepe urşy hakda maglumat, Gökdepe urşy näme? Gökdepe urşy näme diýmek?
Bu makalada hic bir maglumat hakynda yok Bu makalada upjun edilen maglumatlar hakynda salgylanma gorkezilmandir Bu maglumatlaryn ygtybarlylygy belli dal Bu mowzuga degisli ygtybarly cesme bilyan bolsanyz makalany uytgetmek hem de osdurmek arkaly salgylanma upjun etmek bilen okyjylara yardam berip bilersiniz Degisli yorgunli salgylanmalar gorkezilenden sonra bu duydurysy ocurmegi unutman Gokdepe sowesi rus Aha l teki nskaya ekspedi ciya 1881 nji yylda Asgabadyn 46 km demirgazygynda Gokdepede we Turkmenlerin arasynda gecen bir sowes Turkmenlerin hemme erkinliginin alynan sowesidir Gokdepe sowesi Sebit Netije Taraplar Guycler Yitgiler Garrygala sowesinden Sarahs sowesinden son 1879 njy yylda Rus imperiyasy Ahalyn yerlerini basyp almak ucin baslatyar Bu yorise general bellenilyar Lomakin bu urusda yenilenden son 1881 nji yylda General Skobelewin bastutanlygyndaky gosun turkmenleri Gokdepede yenlise sezewar edyar TaryhTurkmenlerin XVII XVIII asyrlarda merkezlesen dowleti bolmanson Hanlyk hakimiyeti bilen yasapdyrlar So sebapli turkmenlere Eyrandan ndan yzygyderli cozuslar bolup durypdyr Turkmenler esasy Hywa hanlygy bilen kop ursupdyrlar Yzygyderlikli bu uruslar dowam edip durka guyclenip gelyan Merkezi Aziya girip baslayar Ruslar ilki bilen Gazagystan topraklaryny basyp alyp baslayar Son bolsa ny ny we eyeleyar Ahaly basyp almak ucin 1879 nji yylda general Lomakin bellenilyar Birinji Ahal teke ekspedisiyasy1879 nji yylda 11 munluk gosun bilen general Lomakin Ahala gelyar Bu boljak hereket Birinji Ahal teke ekspedisiyasy diylip atlandyrylypdyr General Nikolay Lomakin bu urusda turkmenlerden yenilip yza cekilyar Bu sowsuz yorisden son Rus imperiyasy birinjide goyberen yalnyslaryny ikinja tejribe hokmunde dokyar Nurberdi hanyn Berdimyrat atly ogly birinji urusda wepat bolyar Nurberdi hanyn ozi hem ikinji Gokdepe urusy baslamanka aradan cykyar Maglumat1880 nji yylyn basynda Ahaly basyp almak ucin general Mihail Skobelew bellenyar Sol wagt Nurberdi han yaraman yatan eken Sondada gyssagly maslahat geciryar Maslahatda Ahalyn halky Gokdepe galasyna yygnamaly edilyar Sundan sonra Nurberdi han yogalandan son onun ogly Magtymguly butin Ahalyn hany diyip bellenilyar Ol yas bolany ucin yanynda Dykma Serdar wezirliginde bolupdyr Galanyn dasy berkidilipdir Ahalda so wagtlar 80 90 mun teke yasayardy Turkmenler sol wagt gonsy dowletler tarapyndan so yerin urusjan halky hasap edilyar eken Gokdepe galasynyn icinde 20 25 mun gorayjysy bilen birlikde 45 mun adam gelipdir Marydan gosun gelmegiRus gosununyn yoluny kesmek ucin Dykma Serdar bilen Gulbatyr han gosunyn ustune cozupdyrlar Sol gun Berkeli hanyn bastutanlygynda Marydan 800 den gowrak atly Gokdepa komege gelipdir Olar hem ruslaryn ustune dokulipdir Olarda dine 4 5 mun tupen bar eken Ahal turkmenleri Hywa we Mary turkmenlerinden komek sorapdyrlar urusTurkmenler dusmana cozsalaram sahel cozuslarda da gaty kop adam yitiripdirler Sebabi dusman agyr yaraglydy turkmenler bolsa gylyc nayza pycak yaly yaraglar bilen cozyarlardy we bulam intek dusmana yetman olmelerine sebap bolyardy Turkmenler garpysmana okdedi so sebapli ruslar olary yanyna yetirman olduryalerdi Turkmenler elleri sowuk yaragly esasy gije cozus edipdirler Jemi 3 gezek gije cozupdyrlar Turkmenler birinji gezek gije cozanlarynda 4 mun ikinji gezek cozanlarynda 6 mun ucunji gezek cozanlarynda 12 mun adam gatnasypdyr Birinji cozusdan son ruslar olaryn gije cozyandyklaryny bilipdir we olara garsy tayynlyk gorupdirler So sebapli ikinji gezek cozanlarynda cozus sowsuz bolupdyr 100 lerce adamyn jesedi sowes meydanynda galypdyr 1880 nji yylyn 23 nji dekabrynda gala top okuna tutulyp baslapdyr 12 nji yanwara cenli Skobelew 4788 pyyada gosuny 1043 atlyny 1068 artilleriyany 58 top 5 top we 16 minomyot bilen jemi 6899 adamy jemledi Galanyn synmagy Halkyn gyrylmagyGala 23 gun top okuna tutuldy 24 nji gun gala syndy 25 mun adamyn goramagyna garamazdan gala ele gecirildi Gaty guycli goranys bilen garsylasan ruslar yer gazyp galanyn asagyna 1160 kg mina goydular 1881 nji yylyn 12 nji yanwarynda gaty uly partlama boldy Bu partlamada yykylan galanyn icine ruslar cozdy 200 300 turkmen esger partlama wagtynda olduruldi Galanyn icine giren ruslar aljyrap gacmak bilen bolan galanyn yasayjylaryny gyryp oldurip basladylar Goragsyz galan galadan 40 mun adam cole tarap gacdylar Yasayjylardan we esgerlerden 8 mun adam gacdy 6500 kisi bolsa galanyn icinde oldurildi Ruslardan dine 669 esger olup 398 esgerem yaralandy Skobolew Turkmenleri yigrenyardi ol bir hatynda sey diyipdi Tekeler yer kartasynda bir gara nokat we o gara nokat pozylmaly diyipdi Sol sebapli onun enceme gunasiz adamy oldurendigi aydylyar Turkmenlerden jemi 30 mun adam oldurildi Ruslardan bolsa hassalar bilen birlikde jemi 1104 adam oldi Hazirki dowurde tasiriTurkmenler Gokdepe galanyn sowesijilerini we halkyny gahryman yglan etdi we her yylyn 12 nji yanwarynda olary hatyralanyan gun Seylede seretSarahs sowesi Garrygala sowesiSalgylanmahttp gollanma com gokdepe sowesi html http casp geo ru poslednyaya bitva generala skobeleva 2 Bu askeriye taryh we ursy makala ownuk makaladyr Ony uytgetmek hem de osdurmek arkaly Wikipediya komek edip bilersiniz