Azərbaycan
Malta
ශ්රී ලංකාව
Türkmenistan
Türkiyə
Türkmen edebiýaty iň gadymy edebiýatlaryň biridir Ol özüniň taryhyny gadymy zamanlardan alyp gaýdýar Türkmen edebiýaty b
Türkmen edebiýaty
Türkmen edebiýaty—iň gadymy edebiýatlaryň biridir. Ol özüniň taryhyny gadymy zamanlardan alyp gaýdýar. Türkmen edebiýaty bizi gadymy zamanlardan başlap, şu günlere çenli halkyň ýaşaýşy, durmuşy, dürli wakalara gatnaşyşy, gahrymançylyklary, pajygaly ýagdaýlary, arzuw-islegleri, bagtly-şatlykly durmuşlary bilen bizi tanyş edýär. döreden şahyrana eserleri: “”, “Oguznama” , “”,”” , “” ýaly onlarça eposlardyr, dessanlar köp asyrlar mundan öňki gahrymançylykly, durmuşy, taryhy wakalary habar berýär. Türkmen halky öz taryhyny gadym zamanlardan alyp gaýdýan edebiýatyň has ösen döwri orta asyrlardyr. Bu asyrlarda Orta “” , (1047- 1127), Omar Haýýam (1048- 1122), (1083-1157) “”, (1103-1166) , “” (1233), (1247-1326), (1345-1398) “” (1353), (1370-1417), Alyşir Nowaýy (1441-1501) , “” (1464) , (1500-1563), (1505-1561). ogly (1556-1626), “” (1606-1679) ýaly beýik şahyrlar ýaşap, öz eserleri bilen dünýä edebiýatynyň altyn hazynasyny baýlaşdyrypdyrlar. Orta, asyrlaryň iň görnükli meşhur yazyjylarynyň biri . Ol diňe bir şahyr, bagşy-sazanda däl-de , Hindistanda Mongollar köşgüniň baş weziri , harby serkerde-”Han- hanan” hem bolupdyr. Baýramhanyň , , dillerinde ýazan goşgulary asyrlar geçip, biziň döwrümize ýetipdir.
asyr türkmen edebiýatynyň özboluşly ösen döwrüde ýaşan görnükli, öňde görüji pikirli söz ussatlary:“ (1700-1760) “Wagzy-azat” , “” (1733-1783) graz'danlyk Lirikasy, (1710-1770) “”, “” , “Oguznama” , (1720 -1800) , “ “ ”, “” , , “ (1730 -1800 )” , “” (1734-1800) , “Otuz iki tohum kyssasy” , (1740-1810) “” , “Döwletýar”, “” , “” ýaly eserleri türkmen edebiýatyny , dilini we medeniýetini biçak ösdürýär. asyr türkmen edebiýatynda agzybirlik, il-ýurdy söýmek we ony goramak , bir bitewi döwlete birleşmek , mertlik , batyrlyk , wepalylyk , ar-namysly bolmak “ baş temalar suratlandyrylan.Çeper edebiýatda milli özboluşlylyk , täze mazmunly poeziýa , realistik ugur , progressiw ideýalar has aýdyň dużulýar .
XIX asyrda türkmen edebiýaty döwrebap ösüş ýoluny geçýär. Bu döwrüň türkmen edebiýatynda XVIII asyrda düýbi tutulan esasy temalar, progressiw ösdürilýär , kämilleşdirilýär.
XIX asyrda özleriniň dürdäne eserleri bilen külli türkmene özüni tanadan klassyk şahyrlar: Mämmetweli Kemine, Seýitnazar Seýdi, Gurbandurdy Zelili , Mollanepes , we başgalar ýaşapdyr. Bu talantly şahyrlaryň durmuşy dogruçyl beýan edýän , zähmetkeşiň duýgy-dünjesini, ýürek owazyny çeper aňladýan goşgulary ýüreklere teselli berip, dilden -dile geçip gelipdir.
XIX asyrda türkmen topragy dürli taryhy wakalaryň şaýady bolupdyr. Muny “Jeňnama” (Tekeleriň uruş-kyssa kitaby) poemasy tassyklaýar. “Jeňnama” (1862) poemasynyň üsti bilen beýik akyldar Magtymgulynyň türkmen tirelerini birleşdirmek , bir bitewi türkmen döwletine-ýeňilmez güýje öwürmek baradaky progressiw ideýlarynyň XIX asyrda durmuşa geçip başlandygyny açyk aňýarys.
XX asyryň başyndaky (1900-1917) türkmen edebiýatynyň taryhyny , , Baýram şahyr , Körmolla, Durdy Gylyç ýaly halk arasynda giňden tanalan şahyrlar bezeýär . Bu şahyrlar öz eserlerini , esasan durmuşy , sosiyal deňsizlik temalarda düzüp, türkmen edebiýatyna öz goşantlaryny goşupdyrlar.
Türkmen sowet edebiýaty (1917-1990) özüniň döreýiş we ösüş başlangyjyny beýik Oktżabr Sosialistik rewolżusiýasynyň ýeňşinden alýar. Onuň döreżiş we ösüş prosesi ýurdumyzdaky sosiýalistik durmuş ajaýyp söz ussatlarynyň -ýazyjy -şahyrlaryň: , Berdi Kerbabaýewiň Ata Gowşudowyň, Agahan Durdyýewiň, , Hydyr Derýaýewiň, Nurmyrat Saryhanowyň, Ata Salyhyň, Aman Kekilowyň, , Towşan Esenowanyň, Kerim Gurbannepesowyň we başgalarynyň döredijilik talanty bilen berk baglanyşýar. Türkmen Sowet edebiýaty geçen taryhy döwrüň içinde tema, ideýa-çeper-çilik janr taýdan has ösýär we kämilleşýär. Onuň taryhyny Beýik Oktýabr, , partiýa, türkmen halkynyň geçen taryhy -rewolýusiýon ýoly, beýik watançylyk urşunda sowet halkynyň beýik Ýeňşi, parahatçylyk, halklaryň dostlygy, Sowet adamsy we onuň zähmet hem ahlak sypatlary barada ýazylan ýüzlerçe çeper, şahyrana eserler bezeýär .
Türkmen edebiýatyny öwrenmekde onuň ençeme asyrlyk taryhyny yzarlamakda, ýüzlerçe talantlaryň döredijilik dünýäsine göz aýlamakda bize şu “Türkmen ýazyjylarynyň portretleri” diýen komplekte girýän 16 ýazyjy-şahyryň kömek berjekdigine ynanýarys.
Seret
Makalanyn alynan yeri
http://www.magtymguly.org/
Türkmen edebiýaty http://www.tkm.8m.net
«Ýaprak» žurnalynyň baş redaktory Ýusup Gojuk bilen söhbet
http://www.yaprakpress.8m.com/new_page_2.htm[]
Şahyr Aman Kekilow (rusça)
http://iatp.edu.tm/akekilov Archived 2005-05-06 at the Wayback Machine http://enedilim.com/kitaphana
Hindistanda Mongollar däl-de Mogollar bolmaly. Bu ikisi ayrydyr, garyşdyrmak bolmaýar.
| Bu edebiýat makala ownuk makaladyr. Ony üýtgetmek hem-de ösdürmek arkaly Wikipediýa kömek edip bilersiňiz. |
Awtor: www.NiNa.Az
Neşir edilen senesi:
wikipediýa, wiki, kitap, kitaplar, kitaphana, makala, oka, göçürip al, mugt, mugt göçürip al, mp3, wideo, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, surat, aýdym-saz, aýdym, film, kitap, oýun, oýunlar, jübi telefony, android, ios, alma, jübi telefony, samsung, iphone, xiomi, xiaomi kompýuter, Türkmen edebiýaty hakda maglumat, Türkmen edebiýaty näme? Türkmen edebiýaty näme diýmek?
Turkmen edebiyaty in gadymy edebiyatlaryn biridir Ol ozunin taryhyny gadymy zamanlardan alyp gaydyar Turkmen edebiyaty bizi gadymy zamanlardan baslap su gunlere cenli halkyn yasaysy durmusy durli wakalara gatnasysy gahrymancylyklary pajygaly yagdaylary arzuw islegleri bagtly satlykly durmuslary bilen bizi tanys edyar doreden sahyrana eserleri Oguznama yaly onlarca eposlardyr dessanlar kop asyrlar mundan onki gahrymancylykly durmusy taryhy wakalary habar beryar Turkmen halky oz taryhyny gadym zamanlardan alyp gaydyan edebiyatyn has osen dowri orta asyrlardyr Bu asyrlarda Orta 1047 1127 Omar Hayyam 1048 1122 1083 1157 1103 1166 1233 1247 1326 1345 1398 1353 1370 1417 Alysir Nowayy 1441 1501 1464 1500 1563 1505 1561 ogly 1556 1626 1606 1679 yaly beyik sahyrlar yasap oz eserleri bilen dunya edebiyatynyn altyn hazynasyny baylasdyrypdyrlar Orta asyrlaryn in gornukli meshur yazyjylarynyn biri Ol dine bir sahyr bagsy sazanda dal de Hindistanda Mongollar kosgunin bas weziri harby serkerde Han hanan hem bolupdyr Bayramhanyn dillerinde yazan gosgulary asyrlar gecip bizin dowrumize yetipdir asyr turkmen edebiyatynyn ozbolusly osen dowrude yasan gornukli onde goruji pikirli soz ussatlary 1700 1760 Wagzy azat 1733 1783 graz danlyk Lirikasy 1710 1770 Oguznama 1720 1800 1730 1800 1734 1800 Otuz iki tohum kyssasy 1740 1810 Dowletyar yaly eserleri turkmen edebiyatyny dilini we medeniyetini bicak osduryar asyr turkmen edebiyatynda agzybirlik il yurdy soymek we ony goramak bir bitewi dowlete birlesmek mertlik batyrlyk wepalylyk ar namysly bolmak bas temalar suratlandyrylan Ceper edebiyatda milli ozboluslylyk taze mazmunly poeziya realistik ugur progressiw ideyalar has aydyn duzulyar XIX asyrda turkmen edebiyaty dowrebap osus yoluny gecyar Bu dowrun turkmen edebiyatynda XVIII asyrda duybi tutulan esasy temalar progressiw osdurilyar kamillesdirilyar XIX asyrda ozlerinin durdane eserleri bilen kulli turkmene ozuni tanadan klassyk sahyrlar Mammetweli Kemine Seyitnazar Seydi Gurbandurdy Zelili Mollanepes we basgalar yasapdyr Bu talantly sahyrlaryn durmusy dogrucyl beyan edyan zahmetkesin duygy dunjesini yurek owazyny ceper anladyan gosgulary yureklere teselli berip dilden dile gecip gelipdir XIX asyrda turkmen topragy durli taryhy wakalaryn sayady bolupdyr Muny Jennama Tekelerin urus kyssa kitaby poemasy tassyklayar Jennama 1862 poemasynyn usti bilen beyik akyldar Magtymgulynyn turkmen tirelerini birlesdirmek bir bitewi turkmen dowletine yenilmez guyje owurmek baradaky progressiw ideylarynyn XIX asyrda durmusa gecip baslandygyny acyk anyarys XX asyryn basyndaky 1900 1917 turkmen edebiyatynyn taryhyny Bayram sahyr Kormolla Durdy Gylyc yaly halk arasynda ginden tanalan sahyrlar bezeyar Bu sahyrlar oz eserlerini esasan durmusy sosiyal densizlik temalarda duzup turkmen edebiyatyna oz gosantlaryny gosupdyrlar Turkmen sowet edebiyaty 1917 1990 ozunin doreyis we osus baslangyjyny beyik Oktzabr Sosialistik rewolzusiyasynyn yensinden alyar Onun dorezis we osus prosesi yurdumyzdaky sosiyalistik durmus ajayyp soz ussatlarynyn yazyjy sahyrlaryn Berdi Kerbabayewin Ata Gowsudowyn Agahan Durdyyewin Hydyr Deryayewin Nurmyrat Saryhanowyn Ata Salyhyn Aman Kekilowyn Towsan Esenowanyn Kerim Gurbannepesowyn we basgalarynyn doredijilik talanty bilen berk baglanysyar Turkmen Sowet edebiyaty gecen taryhy dowrun icinde tema ideya ceper cilik janr taydan has osyar we kamillesyar Onun taryhyny Beyik Oktyabr partiya turkmen halkynyn gecen taryhy rewolyusiyon yoly beyik watancylyk ursunda sowet halkynyn beyik Yensi parahatcylyk halklaryn dostlygy Sowet adamsy we onun zahmet hem ahlak sypatlary barada yazylan yuzlerce ceper sahyrana eserler bezeyar Turkmen edebiyatyny owrenmekde onun enceme asyrlyk taryhyny yzarlamakda yuzlerce talantlaryn doredijilik dunyasine goz aylamakda bize su Turkmen yazyjylarynyn portretleri diyen komplekte giryan 16 yazyjy sahyryn komek berjekdigine ynanyarys SeretMakalanyn alynan yeri http www magtymguly org Turkmen edebiyaty http www tkm 8m net Yaprak zurnalynyn bas redaktory Yusup Gojuk bilen sohbet http www yaprakpress 8m com new page 2 htm Sahyr Aman Kekilow rusca http iatp edu tm akekilov Archived 2005 05 06 at the Wayback Machine http enedilim com kitaphana Hindistanda Mongollar dal de Mogollar bolmaly Bu ikisi ayrydyr garysdyrmak bolmayar Bu edebiyat makala ownuk makaladyr Ony uytgetmek hem de osdurmek arkaly Wikipediya komek edip bilersiniz